પર્યાયનિષ્પાદિકા વ્યતિરેકવ્યક્તીસ્તાસ્તાઃ સંક્રામતો દ્રવ્યસ્ય સદ્ભાવનિબદ્ધ એવ પ્રાદુર્ભાવઃ,
હેમવત્ . તથા હિ — યદા હેમૈવાભિધીયતે નાંગદાદયઃ પર્યાયાસ્તદા હેમસમાનજીવિતાભિર્યૌગ-
પદ્યપ્રવૃત્તાભિર્હેમનિષ્પાદિકાભિરન્વયશક્તિ ભિરંગદાદિપર્યાયસમાનજીવિતાઃ ક્રમપ્રવૃત્તા અંગદાદિ-
પર્યાયનિષ્પાદિકા વ્યતિરેકવ્યક્તીસ્તાસ્તાઃ સંક્રામતો હેમ્નઃ સદ્ભાવનિબદ્ધ એવ પ્રાદુર્ભાવઃ . યદા
તુ પર્યાયા એવાભિધીયન્તે ન દ્રવ્યં, તદા પ્રભવાવસાનલાંછનાભિઃ ક્રમપ્રવૃત્તાભિઃ
પર્યાયનિષ્પાદિકાભિર્વ્યતિરેકવ્યક્તિભિસ્તાભિસ્તાભિઃ પ્રભવાવસાનવર્જિતા યૌગપદ્યપ્રવૃત્તા દ્રવ્ય-
કરોતિ . સદા લભદિ સદા સર્વકાલં લભતે . કિં કર્મતાપન્નમ્ . પાદુબ્ભાવં પ્રાદુર્ભાવમુત્પાદમ્ .
કથંભૂતમ્ . સદસબ્ભાવણિબદ્ધં સદ્ભાવનિબદ્ધમસદ્ભાવનિબદ્ધં ચ . કાભ્યાં કૃત્વા . દવ્વત્થપજ્જયત્થેહિં
દ્રવ્યાર્થિકપર્યાયાર્થિકનયાભ્યામિતિ . તથાહિ — યથા યદા કાલે દ્રવ્યાર્થિકનયેન વિવક્ષા ક્રિયતે યદેવ
કટકપર્યાયે સુવર્ણં તદેવ કઙ્કણપર્યાયે નાન્યદિતિ, તદા કાલે સદ્ભાવનિબદ્ધ એવોત્પાદઃ . કસ્માદિતિ
ચેત્ . દ્રવ્યસ્ય દ્રવ્યરૂપેણાવિનષ્ટત્વાત્ . યદા પુનઃ પર્યાયવિવક્ષા ક્રિયતે કટકપર્યાયાત્ સકાશાદન્યો યઃ
કઙ્કણપર્યાયઃ સુવર્ણસમ્બન્ધી સ એવ ન ભવતિ, તદા પુનરસદુત્પાદઃ . કસ્માદિતિ ચેત્ . પૂર્વપર્યાયસ્ય
વિનષ્ટત્વાત્ . તથા યદા દ્રવ્યાર્થિકનયવિવક્ષા ક્રિયતે ય એવ પૂર્વં ગૃહસ્થાવસ્થાયામેવમેવં ગૃહવ્યાપારં
કૃતવાન્ પશ્ચાજ્જિનદીક્ષાં ગૃહીત્વા સ એવેદાનીં રામાદિકેવલિપુરુષો નિશ્ચયરત્નત્રયાત્મકપરમાત્મધ્યાને-
*૧. વ્યતિરેકવ્યક્તિ = ભેદરૂપ પ્રગટતા . [વ્યતિરેકવ્યક્તિયાઁ ઉત્પત્તિ વિનાશકો પ્રાપ્ત હોતી હૈં, ક્રમશઃ પ્રવૃત્ત
હોતી હૈં ઔર પર્યાયોંકો ઉત્પન્ન કરતી હૈં . શ્રુતજ્ઞાન, કેવલજ્ઞાન ઇત્યાદિ તથા સ્વરૂપાચરણ ચારિત્ર,
યથાખ્યાતચારિત્ર ઇત્યાદિ આત્મદ્રવ્યકી વ્યતિરેકવ્યક્તિયાઁ હૈં . વ્યતિરેક ઔર અન્વયકે અર્થોંકે લિયે
૧૯૯વેં પૃષ્ઠકા ફુ ટનોટ (ટિપ્પણી) દેખેં . ]
૨. સદ્ભાવસંબદ્ધ = સદ્ભાવ -અસ્તિત્વકે સાથ સંબંધ રખનેવાલા, – સંકલિત . [દ્રવ્યકી વિવક્ષાકે સમય
અન્વય શક્તિયોંકો મુખ્ય ઔર વ્યતિરેકવ્યક્તિયોંકો ગૌણ કર દિયા જાતા હૈ, ઇસલિયે દ્રવ્યકે
સદ્ભાવસંબદ્ધ ઉત્પાદ (સત્ -ઉત્પાદ, વિદ્યમાનકા ઉત્પાદ) હૈ . ]
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૨૧૭
પ્ર. ૨૮
પર્યાયોંકી ઉત્પાદક ઉન -ઉન ૧વ્યતિરેકવ્યક્તિયોંકો પ્રાપ્ત હોનેવાલે દ્રવ્યકો ૨સદ્ભાવસંબદ્ધ હી
ઉત્પાદ હૈ; સુવર્ણકી ભાઁતિ . જૈસે : — જબ સુવર્ણ હી કહા જાતા હૈ — બાજૂબંધા આદિ પર્યાયેં
નહીં, તબ સુવર્ણ જિતની સ્થાયી, યુગપત્ પ્રવર્તમાન, સુવર્ણકી ઉત્પાદક અન્વયશક્તિયોંકે દ્વારા
બાજૂબંધ ઇત્યાદિ પર્યાય જિતને સ્થાયી, ક્રમશઃ પ્રવર્તમાન, બાજૂબંધ ઇત્યાદિ પર્યાયોંકી ઉત્પાદક
ઉન -ઉન વ્યતિરેકવ્યક્તિયોંકો પ્રાપ્ત હોનેવાલે સુવર્ણકા સદ્ભાવસંબદ્ધ હી ઉત્પાદ હૈ .
ઔર જબ પર્યાયેં હી કહી જાતી હૈં, — દ્રવ્ય નહીં, તબ ઉત્પત્તિવિનાશ જિનકા લક્ષણ હૈ
ઐસી, ક્રમશઃ પ્રવર્તમાન, પર્યાયોંકો ઉત્પન્ન કરનેવાલી ઉન -ઉન વ્યતિરેકવ્યક્તિયોંકે દ્વારા,
ઉત્પત્તિવિનાશ રહિત, યુગપત્ પ્રવર્તમાન, દ્રવ્યકી ઉત્પાદક અન્વયશક્તિયોંકો પ્રાપ્ત હોનેવાલે