યદિ નોજ્ઝતિ કથમન્યો નામ સ્યાત્, યેન પ્રકટિતત્રિકોટિસત્તાકઃ સ એવ ન
સ્યાત્ ..૧૧૨..
અથાસદુત્પાદમન્યત્વેન નિશ્ચિનોતિ —
મણુવો ણ હોદિ દેવો દેવો વા માણુસો વ સિદ્ધો વા .
એવં અહોજ્જમાણો અણણ્ણભાવં કધં લહદિ ..૧૧૩..
મનુજો ન ભવતિ દેવો દેવો વા મનુષો વા સિદ્ધો વા .
એવમભવન્નનન્યભાવં કથં લભતે ..૧૧૩..
અન્યો ભિન્નઃ કથં ભવતિ . કિંતુ દ્રવ્યાન્વયશક્તિરૂપેણ સદ્ભાવનિબદ્ધોત્પાદઃ સ એવેતિ દ્રવ્યાદભિન્ન ઇતિ
ભાવાર્થઃ ..૧૧૨.. અથ દ્રવ્યસ્યાસદુત્પાદં પૂર્વપર્યાયાદન્યત્વેન નિશ્ચિનોતિ — મણુવો ણ હવદિ દેવો
આકુલત્વોત્પાદકમનુજદેવાદિવિભાવપર્યાયવિલક્ષણમનાકુલત્વરૂપસ્વભાવપરિણતિલક્ષણં પરમાત્મદ્રવ્યં
યદ્યપિ નિશ્ચયેન મનુષ્યપર્યાયે દેવપર્યાયે ચ સમાનં તથાપિ મનુજો દેવો ન ભવતિ . કસ્માત્ .
કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા ]
જ્ઞેયતત્ત્વ -પ્રજ્ઞાપન
૨૨૧
યદિ નહીં છોડતા તો વહ અન્ય કૈસે હો સકતા હૈ કિ જિસને ત્રિકોટિ સત્તા (-તીન
પ્રકારકી સત્તા) જિસકે પ્રગટ હૈ ઐસા વહ (જીવ), વહી ન હો ?
ભાવાર્થ : — જીવ મનુષ્ય -દેવાદિક પર્યાયરૂપ પરિણમિત હોતા હુઆ ભી અન્ય નહીં
હો જાતા, અનન્ય રહતા હૈ, વહકા વહી રહતા હૈ; ક્યોંકિ ‘વહી યહ દેવકા જીવ હૈ, જો
પૂર્વભવમેં મનુષ્ય થા ઔર અમુક ભવમેં તિર્યંચ થા’ ઐસા જ્ઞાન હો સકતા હૈ . ઇસપ્રકાર
જીવકી ભાઁતિ પ્રત્યેક દ્રવ્ય અપની સર્વ પર્યાયોંમેં વહકા વહી રહતા હૈ, અન્ય નહીં હો
જાતા, — ✽અનન્ય રહતા હૈ . ઇસપ્રકાર દ્રવ્યકા અનન્યપના હોનેસે દ્રવ્યકા સત્ -ઉત્પાદ નિશ્ચિત
હોતા હૈ ..૧૧૨..
અબ, અસત્ -ઉત્પાદકો અન્યત્વકે દ્વારા નિશ્ચિત કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [મનુજઃ ] મનુષ્ય [દેવઃ ન ભવતિ ] દેવ નહીં હૈ, [વા ] અથવા
[દેવઃ ] દેવ [માનુષઃ વા સિદ્ધઃ વા ] મનુષ્ય યા સિદ્ધ નહીં હૈ; [એવં અભવન્ ] ઐસા ન
હોતા હુઆ [અનન્ય ભાવં કથં લભતે ] અનન્યભાવકો કૈસે પ્રાપ્ત હો સકતા હૈ ? ..૧૧૩..
✽(અર્થાત્ ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યાત્મક જીવ, મનુષ્યાદિ પર્યાયોંરૂપ પરિણમિત હોને પર ભી, અન્વયશક્તિકો નહીં
છોડતા હોનેસે અનન્ય – વહકા વહી – હૈ .)
માનવ નથી સુર, સુર પણ નહિ મનુજ કે નહિ સિદ્ધ છે;
એ રીત નહિ હોતો થકો ક્યમ તે અનન્યપણું ધરે ? ૧૧૩.