સ્વરૂપે ચરણં ચારિત્રં, સ્વસમયપ્રવૃત્તિરિત્યર્થઃ . તદેવ વસ્તુસ્વભાવત્વાદ્ધર્મઃ . શુદ્ધ- ચૈતન્યપ્રકાશનમિત્યર્થઃ . તદેવ ચ યથાવસ્થિતાત્મગુણત્વાત્સામ્યમ્ . સામ્યં તુ દર્શનચારિત્ર – મોહનીયોદયાપાદિતસમસ્તમોહક્ષોભાભાવાદત્યન્તનિર્વિકારો જીવસ્ય પરિણામઃ ..૭.. વસ્થાનં તલ્લક્ષણનિશ્ચયચારિત્રાજ્જીવસ્ય સમુત્પદ્યતે . કિમ્ . પરાધીનેન્દ્રિયજનિતજ્ઞાનસુખવિલક્ષણં, સ્વાધીનાતીન્દ્રિયરૂપપરમજ્ઞાનસુખલક્ષણં નિર્વાણમ્ . સરાગચારિત્રાત્પુનર્દેવાસુરમનુષ્યરાજવિભૂતિજનકો મુખ્યવૃત્ત્યા વિશિષ્ટપુણ્યબન્ધો ભવતિ, પરમ્પરયા નિર્વાણં ચેતિ . અસુરેષુ મધ્યે સમ્યગ્દૃષ્ટિઃ કથમુત્પદ્યતે ઇતિ ચેત્ – નિદાનબન્ધેન સમ્યક્ત્વવિરાધનાં કૃત્વા તત્રોત્પદ્યત ઇતિ જ્ઞાતવ્યમ્ . અત્ર નિશ્ચયેન વીતરાગચારિત્રમુપાદેયં સરાગં હેયમિતિ ભાવાર્થઃ ..૬.. અથ નિશ્ચયચારિત્રસ્ય પર્યાયનામાનિ કથયામીત્યભિપ્રાયં મનસિ સંપ્રધાર્ય સૂત્રમિંદ નિરૂપયતિ, એવમગ્રેઽપિ વિવક્ષિતસૂત્રાર્થં મનસિ ધૃત્વાથવાસ્ય સૂત્રસ્યાગ્રે સૂત્રમિદમુચિતં ભવત્યેવં નિશ્ચિત્ય સૂત્રમિદં પ્રતિપાદયતીતિ પાતનિકાલક્ષણં યથાસંભવં સર્વત્ર જ્ઞાતવ્યમ્ --ચારિત્તં ચારિત્રં કર્તૃ ખલુ ધમ્મો ખલુ સ્ફુ ટં ધર્મો ભવતિ . ધમ્મો જો સો સમો ત્તિ ણિદ્દિટ્ઠો ધર્મો યઃ સ તુ શમ ઇતિ નિર્દિષ્ટઃ . સમો યસ્તુ શમઃ સઃ મોહક્ખોહવિહીણો પરિણામો અપ્પણો
અન્વયાર્થ : — [ચારિત્રં ] ચારિત્ર [ખલુ ] વાસ્તવમેં [ધર્મઃ ] ધર્મ હૈ . [યઃ ધર્મઃ ] જો ધર્મ હૈ [તત્ સામ્યમ્ ] વહ સામ્ય હૈ [ઇતિ નિર્દિષ્ટમ્ ] ઐસા (શાસ્ત્રોંમેં) કહા હૈ . [સામ્યં હિ ] સામ્ય [મોહક્ષોભવિહીનઃ ] મોક્ષક્ષોભરહિત ઐસા [આત્મનઃપરિણામઃ ] આત્માકા પરિણામ (ભાવ) હૈ ..૭..
ટીકા : — સ્વરૂપમેં ચરણ કરના ( – રમના) સો ચારિત્ર હૈ . સ્વસમયમેં પ્રવૃત્તિ કરના (અપને સ્વભાવમેં પ્રવૃત્તિ કરના) ઐસા ઇસકા અર્થ હૈ . યહી વસ્તુકા સ્વભાવ હોનેસે ધર્મ હૈ . શુદ્ધ ચૈતન્યકા પ્રકાશ કરના યહ ઇસકા અર્થ હૈ . વહી યથાવસ્થિત આત્મગુણ હોનેસે (વિષમતારહિત સુસ્થિત આત્માકા ગુણ હોનેસે) સામ્ય હૈ . ઔર સામ્ય, દર્શનમોહનીય તથા ચારિત્રમોહનીયકે ઉદયસે ઉત્પન્ન હોનેવાલે સમસ્ત મોહ ઔર ક્ષોભકે અભાવકે કારણ અત્યન્ત નિર્વિકાર ઐસા જીવકા પરિણામ હૈ .
ભાવાર્થ : — શુદ્ધ આત્માકે શ્રદ્ધાનરૂપ સમ્યક્ત્વસે વિરુદ્ધ ભાવ (મિથ્યાત્વ) વહ મોહ હૈ ઔર નિર્વિકાર નિશ્ચલ ચૈતન્યપરિણતિરૂપ ચારિત્રસે વિરુદ્ધ ભાવ (અસ્થિરતા) વહ ક્ષોભ હૈ . મોહ ઔર ક્ષોભ રહિત પરિણામ, સામ્ય, ધર્મ ઔર ચારિત્ર યહ સબ પર્યાયવાચી હૈં ..૭..