હુ મોહક્ષોભવિહીનઃ પરિણામઃ . કસ્ય . આત્મનઃ . હુ સ્ફુ ટમિતિ . તથાહિ --શુદ્ધચિત્સ્વરૂપે ચરણં ચારિત્રં, તદેવ ચારિત્રં મિથ્યાત્વરાગાદિસંસરણરૂપે ભાવસંસારે પતન્તં પ્રાણિનમુદ્ધૃત્ય નિર્વિકારશુદ્ધચૈતન્યે ધરતીતિ ધર્મઃ . સ એવ ધર્મઃ સ્વાત્મભાવનોત્થસુખામૃતશીતજલેન કામક્રોધાદિરૂપાગ્નિજનિતસ્ય સંસારદુઃખ- દાહસ્યોપશમકત્વાત્ શમ ઇતિ . તતશ્ચ શુદ્ધાત્મશ્રદ્ધાનરૂપસમ્યક્ત્વસ્ય વિનાશકો દર્શનમોહાભિધાનો મોહ ઇત્યુચ્યતે . નિર્વિકારનિશ્ચલચિત્તવૃત્તિરૂપચારિત્રસ્ય વિનાશકશ્ચારિત્રમોહાભિધાનઃ ક્ષોભ ઇત્યુચ્યતે . તયોર્વિધ્વંસકત્વાત્સ એવ શમો મોહક્ષોભવિહીનઃ શુદ્ધાત્મપરિણામો ભણ્યત ઇત્યભિપ્રાયઃ ..૭.. અથાભેદનયેન ધર્મપરિણત આત્મૈવ ધર્મો ભવતીત્યાવેદયતિ ---પરિણમદિ જેણ દવ્વં તક્કાલે તમ્મયં તિ પણ્ણત્તં પરિણમતિ યેન પર્યાયેણ દ્રવ્યં કર્તૃ તત્કાલે તન્મયં ભવતીતિ પ્રજ્ઞપ્તં યતઃ કારણાત્, તમ્હા ધમ્મપરિણદો આદા ધમ્મો મુણેદવ્વો તતઃ કારણાત્ ધર્મેણ પરિણત આત્મૈવ ધર્મો મન્તવ્ય ઇતિ . તદ્યથા – નિજશુદ્ધાત્મપરિણતિરૂપો નિશ્ચયધર્મો ભવતિ . પઞ્ચપરમેષ્ઠયાદિભક્તિપરિણામરૂપો વ્યવહાર- ધર્મસ્તાવદુચ્યતે . યતસ્તેન તેન વિવક્ષિતાવિવક્ષિતપર્યાયેણ પરિણતં દ્રવ્યં તન્મયં ભવતિ, તતઃ પૂર્વોક્તધર્મદ્વયેન પરિણતસ્તપ્તાયઃપિણ્ડવદભેદનયેનાત્મૈવ ધર્મો ભવતીતિ જ્ઞાતવ્યમ્ . તદપિ કસ્માત્ . ઉપાદાનકારણસદ્રશં હિ કાર્યમિતિ વચનાત્ . તચ્ચ પુનરુપાદાનકારણં શુદ્ધાશુદ્ધભેદેન દ્વિધા . રાગાદિવિકલ્પરહિતસ્વસંવેદનજ્ઞાનમાગમભાષયા શુક્લધ્યાનં વા કેવલજ્ઞાનોત્પત્તૌ શુદ્ધોપાદાનકારણં ભવતિ . અશુદ્ધાત્મા તુ રાગાદીનામશુદ્ધનિશ્ચયેનાશુદ્ધોપાદાનકારણં ભવતીતિ સૂત્રાર્થઃ . એવં ચારિત્રસ્ય અબ આત્માકી ચારિત્રતા (અર્થાત્ આત્મા હી ચારિત્ર હૈ ઐસા) નિશ્ચય કરતે હૈં : —
અન્વયાર્થ : — [દ્રવ્યં ] દ્રવ્ય જિસ સમય [યેન ] જિસ ભાવરૂપસે [પરિણમતિ ] પરિણમન કરતા હૈ [તત્કાલં ] ઉસ સમય [તન્મયં ] ઉસ મય હૈ [ઇતિ ] ઐસા [પ્રજ્ઞપ્તં ] (જિનેન્દ્ર દેવને) કહા હૈ; [તસ્માત્ ] ઇસલિયે [ધર્મપરિણતઃ આત્મા ] ધર્મપરિણત આત્માકો [ધર્મઃ મન્તવ્યઃ ] ધર્મ સમઝના ચાહિયે ..૮..
૧૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-