યદાયમાત્મા ધર્મપરિણતસ્વભાવઃ શુદ્ધોપયોગપરિણતિમુદ્વહતિ તદા નિઃપ્રત્યનીકશક્તિતયા સ્વકાર્યકરણસમર્થચારિત્રઃ સાક્ષાન્મોક્ષમવાપ્નોતિ . યદા તુ ધર્મપરિણતસ્વભાવોઽપિ શુભોપ- યોગપરિણત્યા સંગચ્છતે તદા સપ્રત્યનીકશક્તિતયા સ્વકાર્યકરણાસમર્થઃ કથંચિદ્વિરુદ્ધ- કાર્યકારિચારિત્રઃ શિખિતપ્તઘૃતોપસિક્તપુરુષો દાહદુઃખમિવ સ્વર્ગસુખબન્ધમવાપ્નોતિ . અતઃ શુદ્ધોપયોગ ઉપાદેયઃ શુભોપયોગો હેયઃ ..૧૧.. અથ ચારિત્રપરિણામસંપર્કાસંભવાદત્યન્તહેયસ્યાશુભપરિણામસ્ય ફલમાલોચયતિ — અસુહોદએણ આદા કુણરો તિરિયો ભવીય ણેરઇયો .
દુક્ખસહસ્સેહિં સદા અભિદ્દુદો ભમદિ અચ્ચંતં ..૧૨.. ચ દ્વિધા ભવતિ . તત્ર યચ્છુદ્ધસંપ્રયોગશબ્દવાચ્યં શુદ્ધોપયોગસ્વરૂપં વીતરાગચારિત્રં તેન નિર્વાણં લભતે . નિર્વિકલ્પસમાધિરૂપશુદ્ધોપયોગશક્ત્યભાવે સતિ યદા શુભોપયોગરૂપસરાગચારિત્રેણ પરિણમતિ તદા
ટીકા : — જબ યહ આત્મા ધર્મપરિણત સ્વભાવવાલા હોતા હુઆ શુદ્ધોપયોગ પરિણતિકો ધારણ કરતા હૈ — બનાયે રખતા હૈ તબ, જો વિરોધી શક્તિસે રહિત હોનેકે કારણ અપના કાર્ય કરનેકે લિયે સમર્થ હૈ ઐસા ચારિત્રવાન હોનેસે, (વહ) સાક્ષાત્ મોક્ષકો પ્રાપ્ત કરતા હૈ; ઔર જબ વહ ધર્મપરિણત સ્વભાવવાલા હોને પર ભી શુભોપયોગ પરિણતિકે સાથ યુક્ત હોતા હૈ તબ જો ૧વિરોધી શક્તિ સહિત હોનેસે સ્વકાર્ય કરનેમેં અસમર્થ હૈ ઔર કથંચિત્ વિરુદ્ધ કાર્ય કરનેવાલા હૈ ઐસે ચારિત્રસે યુક્ત હોનેસે, જૈસે અગ્નિસે ગર્મ કિયા હુઆ ઘી કિસી મનુષ્ય પર ડાલ દિયા જાવે તો વહ ઉસકી જલનસે દુઃખી હોતા હૈ, ઉસીપ્રકાર વહ સ્વર્ગ સુખકે બન્ધકો પ્રાપ્ત હોતા હૈ, ઇસલિયે શુદ્ધોપયોગ ઉપાદેય હૈ ઔર શુભોપયોગ હેય હૈ .
ભાવાર્થ : — જૈસે ઘી સ્વભાવતઃ શીતલતા ઉત્પન્ન કરનેવાલા હૈ તથાપિ ગર્મ ઘી સે જલ જાતે હૈં, ઇસીપ્રકાર ચારિત્ર સ્વભાવસે મોક્ષ દાતા હૈ, તથાપિ સરાગ ચારિત્રસે બન્ધ હોતા હૈ . જૈસે ઠંડા ઘી શીતલતા ઉત્પન્ન કરતા હૈ ઇસીપ્રકાર વીતરાગ ચારિત્ર સાક્ષાત્ મોક્ષકા કારણ હૈ ..૧૧..
અબ ચારિત્ર પરિણામકે સાથ સમ્પર્ક રહિત હોનેસે જો અત્યન્ત હેય હૈ ઐસે અશુભ પરિણામકા ફલ વિચારતે હૈં : —
અશુભોદયે આત્મા કુનર, તિર્યંચ ને નારકપણે નિત્યે સહસ્ર દુઃખે પીડિત, સંસારમાં અતિ અતિ ભમે.૧૨.
૧૮પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. દાન, પૂજા, પંચ -મહાવ્રત, દેવગુરુધર્મ પ્રતિ રાગ ઇત્યાદિરૂપ જો શુભોપયોગ હૈ વહ ચારિત્રકા વિરોધી હૈ ઇસલિયે સરાગ (શુભોપયોગવાલા) ચારિત્ર વિરોધી શક્તિ સહિત હૈ ઔર વીતરાગ ચારિત્ર વિરોધી શક્તિ રહિત હૈ .