અથ સ્વાયંભુવસ્યાસ્ય શુદ્ધાત્મસ્વભાવલાભસ્યાત્યન્તમનપાયિત્વં કથંચિદુત્પાદ- વ્યયધ્રૌવ્યયુક્તત્વં ચાલોચયતિ — ભંગવિહૂણો ય ભવો સંભવપરિવજ્જિદો વિણાસો હિ .

વિજ્જદિ તસ્સેવ પુણો ઠિદિસંભવણાસસમવાઓ ..૧૭.. કેવલજ્ઞાનોત્પત્તિપ્રસ્તાવે યતો ભિન્નકારકં નાપેક્ષતે તતઃ સ્વયંભૂર્ભવતીતિ ભાવાર્થઃ ..૧૬.. એવં સર્વજ્ઞમુખ્યત્વેન પ્રથમગાથા . સ્વયંભૂમુખ્યત્વેન દ્વિતીયા ચેતિ પ્રથમસ્થલે ગાથાદ્વયં ગતમ્ .. અથાસ્ય ભગવતો દ્રવ્યાર્થિકનયેન નિત્યત્વેઽપિ પર્યાયાર્થિકનયેનાનિત્યત્વમુપદિશતિ — ભંગવિહૂણો ય ભવો ભઙ્ગ- વિહીનશ્ચ ભવઃ જીવિતમરણાદિસમતાભાવલક્ષણપરમોપેક્ષાસંયમરૂપશુદ્ધોપયોગેનોત્પન્નો યોઽસૌ ભવઃ કેવલજ્ઞાનોત્પાદઃ . સ કિંવિશિષ્ટઃ . ભઙ્ગવિહિનો વિનાશરહિતઃ . સંભવપરિવજ્જિદો વિણાસો ત્તિ સંભવપરિવર્જિતો વિનાશ ઇતિ . યોઽસૌ મિથ્યાત્વરાગાદિસંસરણરૂપસંસારપર્યાયસ્ય વિનાશઃ . સ સહાયતા નહીં કર સકતી . ઇસલિયે કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્તિકે ઇચ્છુક આત્માકો બાહ્ય સામગ્રીકી અપેક્ષા રખકર પરતંત્ર હોના નિરર્થક હૈ . શુદ્ધોપયોગમેં લીન આત્મા સ્વયં હી છહ કારકરૂપ હોકર કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરતા હૈ . વહ આત્મા સ્વયં અનન્તશક્તિવાન જ્ઞાયકસ્વભાવસે સ્વતન્ત્ર હૈ ઇસલિએ સ્વયં હી કર્તા હૈ; સ્વયં અનન્તશક્તિવાલે કેવલજ્ઞાનકો પ્રાપ્ત કરનેસે કેવલજ્ઞાન કર્મ હૈ, અથવા કેવલજ્ઞાનસે સ્વયં અભિન્ન હોનેસે આત્મા સ્વયં હી કર્મ હૈ; અપને અનન્ત શક્તિવાલે પરિણમન સ્વભાવરૂપ ઉત્કૃષ્ટ સાધનસે કેવલજ્ઞાનકો પ્રગટ કરતા હૈ, ઇસલિયે આત્મા સ્વયં હી કરણ હૈ; અપનેકો હી કેવલજ્ઞાન દેતા હૈ, ઇસલિયે આત્મા સ્વયં હી સમ્પ્રદાન હૈ; અપનેમેંસે મતિ શ્રુતાદિ અપૂર્ણ જ્ઞાન દૂર કરકે કેવલજ્ઞાન પ્રગટ કરતા હૈ, ઇસલિયે ઔર સ્વયં સહજ જ્ઞાન સ્વભાવકે દ્વારા ધ્રુવ રહતા હૈ ઇસલિયે સ્વયં હી અપાદાન હૈ, અપનેમેં હી અર્થાત્ અપને હી આધારસે કેવલજ્ઞાન પ્રગટ કરતા હૈ, ઇસલિયે સ્વયં હી અધિકરણ હૈ . ઇસપ્રકાર સ્વયં છહ કારકરૂપ હોતા હૈ, ઇસલિયે વહ ‘સ્વયંભૂ’ કહલાતા હૈ . અથવા, અનાદિકાલસે અતિ દૃઢ બઁધે હુએ (જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ, મોહનીય ઔર અંતરાયરૂપ) દ્રવ્ય તથા ભાવ ઘાતિકર્મોંકો નષ્ટ કરકે સ્વયમેવ આવિર્ભૂત હુઆ અર્થાત્ કિસીકી સહાયતાકે બિના અપને આપ હી સ્વયં પ્રગટ હુઆ ઇસલિયે ‘સ્વયંભૂ’ કહલાતા હૈ ..૧૬..

અબ ઇસ સ્વયંભૂકે શુદ્ધાત્મસ્વભાવકી પ્રાપ્તિકે અત્યન્ત અવિનાશીપના ઔર કથંચિત્ (કોઈ પ્રકારસે) ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યયુક્તતાકા વિચાર કરતે હૈં : –

વ્યયહીન છે ઉત્પાદ ને ઉત્પાદહીન વિનાશ છે, તેને જ વળી ઉત્પાદધ્રૌવ્યવિનાશનો સમવાય છે.૧૭.

૨૮પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-