અથાસ્યાત્મનઃ શુદ્ધોપયોગાનુભાવાત્સ્વયંભુવો ભૂતસ્ય કથમિન્દ્રિયૈર્વિના જ્ઞાનાનન્દાવિતિ સંદેહમુદસ્યતિ — પક્ખીણઘાદિકમ્મો અણંતવરવીરિઓ અહિયતેજો .

જાદો અદિંદિઓ સો ણાણં સોક્ખં ચ પરિણમદિ ..૧૯.. નિર્દોષિપરમાત્મશ્રદ્ધાનાન્મોક્ષો ભવતીતિ કથનરૂપેણ તૃતીયસ્થલે ગાથા ગતા .. અથાસ્યાત્મનો નિર્વિકારસ્વસંવેદનલક્ષણશુદ્ધોપયોગપ્રભાવાત્સર્વજ્ઞત્વે સતીન્દ્રિયૈર્વિના કથં જ્ઞાનાનન્દાવિતિ પૃષ્ટે પ્રત્યુત્તરં દદાતિ — પક્ખીણઘાદિકમ્મો જ્ઞાનાદ્યનન્તચતુષ્ટયસ્વરૂપપરમાત્મદ્રવ્યભાવનાલક્ષણશુદ્ધોપયોગબલેન પ્રક્ષીણ- ઘાતિકર્મા સન્ . અણંતવરવીરિઓ અનન્તવરવીર્યઃ . પુનરપિ કિંવિશિષ્ટઃ . અહિયતેજો અધિકતેજાઃ . અત્ર તેજઃ શબ્દેન કેવલજ્ઞાનદર્શનદ્વયં ગ્રાહ્યમ્ . જાદો સો સ પૂર્વોક્તલક્ષણ આત્મા જાતઃ સંજાતઃ . કથંભૂતઃ . અણિંદિયો અનિન્દ્રિય ઇન્દ્રિયવિષયવ્યાપારરહિતઃ . અનિન્દ્રિયઃ સન્ કિં કરોતિ . ણાણં સોક્ખં ચ પરિણમદિ કેવલજ્ઞાનમનન્તસૌખ્યં ચ પરિણમતીતિ . તથાહિ — અનેન વ્યાખ્યાનેન કિમુક્તં ભવતિ . આત્મા

ઇસપ્રકાર પ્રત્યેક દ્રવ્ય ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યમય હૈ, ઇસલિયે મુક્ત આત્માકે ભી ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્ય અવશ્ય હોતે હૈં . યદિ સ્થૂલતાસે દેખા જાયે તો સિદ્ધ પર્યાયકા ઉત્પાદ ઔર સંસાર પર્યાયકા વ્યય હુઆ તથા આત્મત્વ ધ્રુવ બના રહા . ઇસ અપેક્ષાસે મુક્ત આત્માકે ભી ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્ય હોતા હૈ . અથવા મુક્ત આત્માકા જ્ઞાન જ્ઞેય પદાર્થોંકે આકારરૂપ હુઆ કરતા હૈ ઇસલિયે સમસ્ત જ્ઞેય પદાર્થોમેં જિસ જિસ પ્રકારસે ઉત્પાદાદિક હોતા હૈ ઉસ -ઉસ પ્રકારસે જ્ઞાનમેં ઉત્પાદાદિક હોતા રહતા હૈ, ઇસલિયે મુક્ત આત્માકે સમય સમય પર ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્ય હોતા હૈ . અથવા અધિક સૂક્ષ્મતાસે દેખા જાયે તો, અગુરુલઘુગુણમેં હોનેવાલી ષટગુની હાની વૃદ્ધિકે કારણ મુક્ત આત્માકો સમય સમય પર ઉત્પાદ -વ્યય -ધ્રૌવ્યમય વર્તતા હૈ . યહાઁ જૈસે સિદ્ધભગવાનકે ઉત્પાદાદિ કહે હૈં ઉસીપ્રકાર કેવલી ભગવાનકે ભી યથાયોગ્ય સમઝ લેના ચાહિયે ..૧૮..

અબ, શુદ્ધોપયોગકે પ્રભાવસે સ્વયંભૂ હુએ ઇસ (પૂર્વોક્ત) આત્માકે ઇન્દ્રિયોંકે બિના જ્ઞાન ઔર આનન્દ કૈસે હોતા હૈ ? ઐસે સંદેહકા નિવારણ કરતે હૈં : —

પ્રક્ષીણઘાતિકર્મ, અનહદવીર્ય, અધિકપ્રકાશ ને ઇન્દ્રિય -અતીત થયેલ આત્મા જ્ઞાનસૌખ્યે પરિણમે.૧૯.

૩૨પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-