સોક્ખં વા પુણ દુક્ખં કેવલણાણિસ્સ ણત્થિ દેહગદં .

જમ્હા અદિંદિયત્તં જાદં તમ્હા દુ તં ણેયં ..૨૦.. નાસ્તિ . કથંભૂતમ્ . દેહગદં દેહગતં દેહાધારજિહ્વેન્દ્રિયાદિસમુત્પન્નં કવલાહારાદિસુખમ્, અસાતોદયજનિતં ક્ષુધાદિદુઃખં ચ . કસ્માન્નાસ્તિ . જમ્હા અદિંદિયત્તં જાદં યસ્માન્મોહાદિઘાતિકર્માભાવે પઞ્ચેન્દ્રિય- વિષયવ્યાપારરહિતત્વં જાતમ્ . તમ્હા દુ તં ણેયં તસ્માદતીન્દ્રિયત્વાદ્ધેતોરતીન્દ્રિયમેવ તજ્જ્ઞાનં સુખં ચ જ્ઞેયમિતિ . તદ્યથા — લોહપિણ્ડસંસર્ગાભાવાદગ્નિર્યથા ઘનઘાતપિટ્ટનં ન લભતે તથાયમાત્માપિ લોહપિણ્ડ- સ્થાનીયેન્દ્રિયગ્રામાભાવાત્ સાંસારિકસુખદુઃખં નાનુભવતીત્યર્થઃ . કશ્ચિદાહ – કેવલિનાં ભુક્તિરસ્તિ, ઔદારિકશરીરસદ્ભાવાત્ . અસદ્વેદ્યકર્મોદયસદ્ભાવાદ્વા . અસ્મદાદિવત્ . પરિહારમાહ — તદ્ભગવતઃ શરીર- મૌદારિકં ન ભવતિ કિંતુ પરમૌદારિકમ્ . તથા ચોક્તં – ‘‘શુદ્ધસ્ફ ટિકસંકાશં તેજોમૂર્તિમયં વપુઃ . જાયતે ક્ષીણદોષસ્ય સપ્તધાતુવિવર્જિતમ્’’ .. યચ્ચોક્તમસદ્વેદ્યોદયસદ્ભાવાત્તત્ર પરિહારમાહ — યથા વ્રીહ્યાદિબીજં જલસહકારિકારણસહિતમઙ્કકકકકુુુુુરાદિકાર્યં જનયતિ તથૈવાસદ્વેદ્યકર્મ મોહનીયસહકારિકારણસહિતં ક્ષુધાદિ- કાર્યમુત્પાદયતિ . ક સ્માત્ . ‘મોહસ્સ બલેણ ઘાદદે જીવં’ ઇતિ વચનાત્ . યદિ પુનર્મોહાભાવેઽપિ ક્ષુધાદિપરીષહં જનયતિ તર્હિ વધરોગાદિપરીષહમપિ જનયતુ, ન ચ તથા . તદપિ કસ્માત્ . ‘ભુક્ત્યુપસર્ગાભાવાત્’ ઇતિ વચનાત્ . અન્યદપિ દૂષણમસ્તિ . યદિ ક્ષુધાબાધાસ્તિ તર્હિ ક્ષુધાક્ષીણશક્તેરનન્તવીર્યં નાસ્તિ . તથૈવ ક્ષુધાદુઃખિતસ્યાનન્તસુખમપિ નાસ્તિ . જિહ્વેન્દ્રિયપરિચ્છિત્તિ- રૂપમતિજ્ઞાનપરિણતસ્ય કેવલજ્ઞાનમપિ ન સંભવતિ . અથવા અન્યદપિ કારણમસ્તિ . અસદ્વેદ્યોદયાપેક્ષયા સદ્વેદ્યોદયોઽનન્તગુણોઽસ્તિ . તતઃ કારણાત્ શર્કરારાશિમધ્યે નિમ્બકણિકાવદસદ્વેદ્યોદયો વિદ્યમાનોઽપિ ન જ્ઞાયતે . તથૈવાન્યદપિ બાધકમસ્તિ — યથા પ્રમત્તસંયતાદિતપોધનાનાં વેદોદયે વિદ્યમાનેઽપિ મન્દમોહોદયત્વાદખણ્ડબ્રહ્મચારિણાં સ્ત્રીપરીષહબાધા નાસ્તિ, યથૈવ ચ નવગ્રૈવેયકાદ્યહમિન્દ્રદેવાનાં

ભાવાર્થ : — આત્માકો જ્ઞાન ઔર સુખરૂપ પરિણમિત હોનેમેં ઇન્દ્રિયાદિક પર નિમિત્તોંકી આવશ્યક તા નહીં હૈ; ક્યોંકિ જિસકા લક્ષણ અર્થાત્ સ્વરૂપ સ્વપરપ્રકાશકતા હૈ ઐસા જ્ઞાન ઔર જિસકા લક્ષણ અનાકુલતા હૈ ઐસા સુખ આત્માકા સ્વભાવ હી હૈ ..૧૯..

અબ અતીન્દ્રિયતાકે કારણ હી શુદ્ધ આત્માકે (કેવલી ભગવાનકે) શારીરિક સુખ દુઃખ નહીં હૈ યહ વ્યક્ત કરતે હૈં : —

કઁઈ દેહગત નથી સુખ કે નથી દુઃખ કેવળજ્ઞાનીને, જેથી અતીન્દ્રિયતા થઈ તે કારણે એ જાણજે.૨૦.

૩૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-