અસ્ય ખલુ ભગવતઃ સમસ્તાવરણક્ષયક્ષણ એવ સાંસારિકપરિચ્છિત્તિનિષ્પત્તિબલાધાન- હેતુભૂતાનિ પ્રતિનિયતવિષયગ્રાહીણ્યક્ષાણિ તૈરતીતસ્ય, સ્પર્શરસગન્ધવર્ણશબ્દપરિચ્છેદરૂપૈઃ સમરસતયા સમન્તતઃ સર્વૈરેવેન્દ્રિયગુણૈઃ સમૃદ્ધસ્ય, સ્વયમેવ સામસ્ત્યેન સ્વપરપ્રકાશનક્ષમમનશ્વરં લોકોત્તરજ્ઞાનં જાતસ્ય, અક્રમસમાક્રાન્તસમસ્તદ્રવ્યક્ષેત્રકાલભાવતયા ન કિંચનાપિ પરોક્ષમેવ સ્યાત્ ..૨૨.. પ્રત્યક્ષં ભવતીત્યન્વયરૂપેણ પૂર્વસૂત્રે ભણિતમિદાનીં તુ પરોક્ષં કિમપિ નાસ્તીતિ તમેવાર્થં વ્યતિરેકેણ દૃઢયતિ — ણત્થિ પરોક્ખં કિંચિ વિ અસ્ય ભગવતઃ પરોક્ષં કિમપિ નાસ્તિ . કિંવિશિષ્ટસ્ય . સમંત સવ્વક્ખગુણસમિદ્ધસ્સ સમન્તતઃ સર્વાત્મપ્રદેશૈઃ સામસ્ત્યેન વા સ્પર્શરસગન્ધવર્ણશબ્દપરિચ્છિત્તિરૂપ- સર્વેન્દ્રિયગુણસમૃદ્ધસ્ય . તર્હિ કિમક્ષસહિતસ્ય . નૈવમ્ . અક્ખાતીદસ્સ અક્ષાતીતસ્યેન્દ્રિયવ્યાપારરહિતસ્ય, અથવા દ્વિતીયવ્યાખ્યાનમ્ — અક્ષ્ણોતિ જ્ઞાનેન વ્યાપ્નોતીત્યક્ષ આત્મા તદ્ગુણસમૃદ્ધસ્ય . સદા સર્વદા સર્વકાલમ્ . પુનરપિ કિંરૂપસ્ય . સયમેવ હિ ણાણજાદસ્સ સ્વયમેવ હિ સ્ફુ ટં કેવલજ્ઞાનરૂપેણ જાતસ્ય પરિણતસ્યેતિ . તદ્યથા – અતીન્દ્રિયસ્વભાવપરમાત્મનો વિપરીતાનિ ક્રમપ્રવૃત્તિહેતુભૂતાનીન્દ્રિયાણ્યતિક્રાન્તસ્ય જગત્ત્રયકાલત્રયવર્તિસમસ્તપદાર્થયુગપત્પ્રત્યક્ષપ્રતીતિસમર્થમવિનશ્વરમખણ્ડૈકપ્રતિભાસમયં કેવલજ્ઞાનં પરિણતસ્યાસ્ય ભગવતઃ પરોક્ષં કિમપિ નાસ્તીતિ ભાવાર્થઃ ..૨૨.. એવં કેવલિનાં સમસ્તં પ્રત્યક્ષં ભવતીતિ કથનરૂપેણ પ્રથમસ્થલે ગાથાદ્વયં ગતમ્ . અથાત્મા જ્ઞાનપ્રમાણો ભવતીતિ જ્ઞાનં ચ

ટીકા : — સમસ્ત આવરણકે ક્ષયકે ક્ષણ હી જો (ભગવાન) સાંસારિક જ્ઞાનકો ઉત્પન્ન કરનેકે બલકો કાર્યરૂપ દેનેમેં હેતુભૂત ઐસી અપને અપને નિશ્ચિત્ વિષયોંકો ગ્રહણ કરનેવાલી ઇન્દ્રિયોંસે અતીત હુએ હૈં, જો સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ ઔર શબ્દકે જ્ઞાનરૂપ સર્વ ઇન્દ્રિય – ગુણોંકે દ્વારા સર્વ ઓરસે સમરસરૂપસે સમૃદ્ધ હૈં (અર્થાત્ જો ભગવાન સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ તથા શબ્દકો સર્વ આત્મપ્રદેશોંસે સમાનરૂપસે જાનતે હૈં) ઔર જો સ્વયમેવ સમસ્તરૂપસે સ્વપરકા પ્રકાશન કરનેમેં સમર્થ અવિનાશી લોકોત્તર જ્ઞાનરૂપ હુએ હૈં, ઐસે ઇન (કેવલી) ભગવાનકો સમસ્ત દ્રવ્ય- ક્ષેત્ર -કાલ -ભાવકા અક્રમિક ગ્રહણ હોનેસે કુછ ભી પરોક્ષ નહીં હૈ .

ભાવાર્થ : — ઇન્દ્રિયકા ગુણ તો સ્પર્શાદિક એક -એક ગુણકો હી જાનના હૈ જૈસે ચક્ષુઇન્દ્રિયકા ગુણ રૂપકો હી જાનના હૈ અર્થાત્ રૂપકો હી જાનનેમેં નિમિત્ત હોના હૈ . ઔર ઇન્દ્રિયજ્ઞાન ક્રમિક હૈ . કેવલીભગવાન ઇન્દ્રિયોંકે નિમિત્તકે બિના સમસ્ત આત્મપ્રદેશોંસે સ્પર્શાદિ સર્વ વિષયોંકો જાનતે હૈં, ઔર જો સમસ્તરૂપસે સ્વ -પર પ્રકાશક હૈ ઐસે લોકોત્તર જ્ઞાનરૂપ ( – લૌકિકજ્ઞાનસે ભિન્ન કેવલજ્ઞાનરૂપ) સ્વયમેવ પરિણમિત હુઆ કરતે હૈં; ઇસલિયે સમસ્ત દ્રવ્ય -ક્ષેત્ર -કાલ ઔર ભાવકો અવગ્રહાદિ ક્રમ રહિત જાનતે હૈં ઇસલિયે કેવલી ભગવાનકે કુછ ભી પરોક્ષ નહીં હૈ ..૨૨..