તજ્જ્ઞપ્તિર્હિ જ્ઞાનમ્ . શ્રુતં તુ તત્કારણત્વાત્ જ્ઞાનત્વેનોપચર્યત એવ . એવં સતિ સૂત્રસ્ય જ્ઞપ્તિઃ શ્રુતજ્ઞાનમિત્યાયાતિ . અથ સૂત્રમુપાધિત્વાન્નાદ્રિયતે જ્ઞપ્તિરેવાવશિષ્યતે . સા ચ કેવલિનઃ શ્રુતકેવલિનશ્ચાત્મસંચેતને તુલ્યૈવ ઇતિ નાસ્તિ જ્ઞાનસ્ય શ્રુતોપાધિભેદઃ .. ૩૪ .. પ્રદીપસ્થાનીયેન રાગાદિવિકલ્પરહિતપરમસમાધિના નિજાત્માનં પશ્યતીતિ . અયમત્રાભિપ્રાયઃ ---આત્મા પરોક્ષઃ, કથં ધ્યાનં ક્રિયતે ઇતિ સન્દેહં કૃત્વા પરમાત્મભાવના ન ત્યાજ્યેતિ ..૩૩.. અથ શબ્દરૂપં દ્રવ્યશ્રુતં વ્યવહારેણ જ્ઞાનં નિશ્ચયેનાર્થપરિચ્છિત્તિરૂપં ભાવશ્રુતમેવ જ્ઞાનમિતિ કથયતિ . અથવાત્મભાવનારતો નિશ્ચયશ્રુતકેવલી ભવતીતિ પૂર્વસૂત્રે ભણિતમ્ . અયં તુ વ્યવહારશ્રુતકેવલીતિ કથ્યતે ---સુત્તં દ્રવ્યશ્રુતમ્ . કથમ્ભૂતમ્ . જિણોવદિટ્ઠં જિનોપદિષ્ટમ્ . કૈઃ કૃત્વા . પોગ્ગલદવ્વપ્પગેહિં વયણેહિં પુદ્ગલદ્રવ્યાત્મકૈર્દિવ્યધ્વનિવચનૈઃ . તં જાણણા હિ ણાણં તેન પૂર્વોક્ત શબ્દશ્રુતાધારેણ જ્ઞપ્તિરર્થપરિ- ચ્છિત્તિર્જ્ઞાનં ભણ્યતે હિ સ્ફુ ટમ્ . સુત્તસ્સ ય જાણણા ભણિયા પૂર્વોક્તદ્રવ્યશ્રુતસ્યાપિ વ્યવહારેણ જ્ઞાનવ્યપદેશો ભવતિ ન તુ નિશ્ચયેનેતિ . તથા હિ --યથા નિશ્ચયેન શુદ્ધબુદ્ધૈકસ્વભાવો જીવઃ પશ્ચાદ્વયવહારેણ નરનારકાદિરૂપોઽપિ જીવો ભણ્યતે; તથા નિશ્ચયેનાખણ્ડૈકપ્રતિભાસરૂપં સમસ્ત- વસ્તુપ્રકાશકં જ્ઞાનં ભણ્યતે, પશ્ચાદ્વયવહારેણ મેઘપટલાવૃતાદિત્યસ્યાવસ્થાવિશેષવત્કર્મપટલાવૃતા- ખણ્ડૈકજ્ઞાનરૂપજીવસ્ય મતિજ્ઞાનશ્રુતજ્ઞાનાદિવ્યપદેશો ભવતીતિ ભાવાર્થઃ ..૩૪.. અથ ભિન્નજ્ઞાનેનાત્મા

સ્વયં જાનકર ઉપદિષ્ટ ૧સ્યાત્કાર ચિહ્નયુક્ત, પૌદગલિક શબ્દબ્રહ્મ હૈ . ઉસકી ૨જ્ઞપ્તિ (-શબ્દબ્રહ્મકો જાનનેવાલી જ્ઞાતૃક્રિયા) સો જ્ઞાન હૈ; શ્રુત (-સૂત્ર) તો ઉસકા (-જ્ઞાનકા) કારણ હોનેસે જ્ઞાનકે રૂપમેં ઉપચારસે હી કહા જાતા હૈ (જૈસે કિ અન્નકો પ્રાણ કહા જાતા હૈ) . ઐસા હોનેસે યહ ફલિત હુઆ કિ ‘સૂત્રકી જ્ઞપ્તિ’ સો શ્રુતજ્ઞાન હૈ . અબ યદિ સૂત્ર તો ઉપાધિ હોનેસે ઉસકા આદર ન કિયા જાયે તો ‘જ્ઞપ્તિ’ હી શેષ રહ જાતી હૈ; (‘સૂત્રકી જ્ઞપ્તિ’ કહને પર નિશ્ચયસે જ્ઞપ્તિ કહીં પૌદ્ગલિક સૂત્રકી નહીં, કિન્તુ આત્માકી હૈ; સૂત્ર જ્ઞપ્તિકા સ્વરૂપભૂત નહીં, કિન્તુ વિશેષ વસ્તુ અર્થાત્ ઉપાધિ હૈ; ક્યોંકિ સૂત્ર ન હો તો વહાઁ ભી જ્ઞપ્તિ તો હોતી હી હૈ . ઇસલિયે યદિ સૂત્રકો ન ગિના જાય તો ‘જ્ઞપ્તિ’ હી શેષ રહતી હૈ .) ઔર વહ (-જ્ઞપ્તિ) કેવલી ઔર શ્રુતકેવલીકે આત્માનુભવનમેં સમાન હી હૈ . ઇસલિયે જ્ઞાનમેં શ્રુત- ઉપાધિકૃત ભેદ નહીં હૈ ..૩૪..

૧. સ્યાત્કાર = ‘સ્યાત્’ શબ્દ . (સ્યાત્ = કથંચિત્; કિસી અપેક્ષાસે)

૨. જ્ઞપ્તિ = જાનના; જાનનેકી ક્રિયા; જાનનક્રિયા .

૫૮પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-