સદ્ભૂતાસદ્ભૂતતામાયાન્તો યે યાવન્તઃ પર્યાયાસ્તે તાવન્તસ્તાત્કાલિકા ઇવાત્યન્તસંકરેણાપ્ય- વધારિતવિશેષલક્ષણા એકક્ષણ એવાવબોધસૌધસ્થિતિમવતરન્તિ . ન ખલ્વેતદયુક્તમ્ — દૃષ્ટા- વિરોધાત્; દ્રશ્યતે હિ છદ્મસ્થસ્યાપિ વર્તમાનમિવ વ્યતીતમનાગતં વા વસ્તુ ચિન્તયતઃ સંવિદાલમ્બિતસ્તદાકારઃ . — કિંચ ચિત્રપટીસ્થાનીયત્વાત્ સંવિદઃ; યથા હિ ચિત્રપટયામતિ- વાહિતાનામનુપસ્થિતાનાં વર્તમાનાનાં ચ વસ્તૂનામાલેખ્યાકારાઃ સાક્ષાદેકક્ષણ એવાવભાસન્તે, તથા સંવિદ્ભિત્તાવપિ . — કિં ચ સર્વજ્ઞેયાકારાણાં તાદાત્વિક ત્વાવિરોધાત્; યથા હિ પ્રધ્વસ્તાનામનુદિતાનાં ચ વસ્તૂનામાલેખ્યાકારા વર્તમાના એવ, તથાતીતાનામનાગતાનાં ચ પર્યાયાણાં જ્ઞેયાકારા વર્તમાના એવ ભવન્તિ ..૩૭.. પૂર્વોક્તાઃ પર્યાયા વર્તન્તે પ્રતિભાસન્તે પ્રતિસ્ફુ રન્તિ . ક્ક . ણાણે કેવલજ્ઞાને . કથંભૂતા ઇવ . તક્કાલિગેવ તાત્કાલિકા ઇવ વર્તમાના ઇવ . કાસાં સમ્બન્ધિનઃ . તાસિં દવ્વજાદીણં તાસાં પ્રસિદ્ધાનાં દૂસરી પ્રગટ હોનેવાલી), વિદ્યમાનતા ઔર અવિદ્યમાનતાકો પ્રાપ્ત જો જિતની પર્યાયેં હૈં, વે સબ તાત્કાલિક (વર્તમાનકાલીન) પર્યાયોંકી ભાઁતિ, અત્યન્ત ૧મિશ્રિત હોનેપર ભી સબ પર્યાયોંકે વિશિષ્ટ લક્ષણ સ્પષ્ટ જ્ઞાત હોં ઇસપ્રકાર, એક ક્ષણમેં હી, જ્ઞાનમંદિરમેં સ્થિતિકો પ્રાપ્ત હોતી હૈં . યહ (તીનોં કાલકી પર્યાયોંકા વર્તમાન પર્યાયોંકી ભાઁતિ જ્ઞાનમેં જ્ઞાત હોના) અયુક્ત નહીં હૈ; ક્યોંકિ —
(૧) ઉસકા દૃષ્ટાન્તકે સાથ (જગતમેં જો દિખાઈ દેતા હૈ — અનુભવમેં આતા હૈ ઉસકે સાથ ) અવિરોધ હૈ . (જગતમેં ) દિખાઈ દેતા હૈ કિ છદ્મસ્થકે ભી, જૈસે વર્તમાન વસ્તુકા ચિંતવન કરતે હુએ જ્ઞાન ઉસકે આકારકા અવલમ્બન કરતા હૈ ઉસીપ્રકાર ભૂત ઔર ભવિષ્યત વસ્તુકા ચિંતવન કરતે હુએ (ભી) જ્ઞાન ઉસકે આકારકા અવલમ્બન કરતા હૈ .
(૨) ઔર જ્ઞાન ચિત્રપટકે સમાન હૈ . જૈસે ચિત્રપટમેં અતીત, અનાગત ઔર વર્તમાન વસ્તુઓંકે ૨આલેખ્યાકાર સાક્ષાત્ એક ક્ષણમેં હી ભાસિત હોતે હૈં; ઉસીપ્રકાર જ્ઞાનરૂપી ભિત્તિમેં (-જ્ઞાનભૂમિકામેં, જ્ઞાનપટમેં ) ભી અતીત, અનાગત ઔર વર્તમાન પર્યાયોંકે જ્ઞેયાકાર સાક્ષાત્ એક ક્ષણમેં હી ભાસિત હોતે હૈં .
(૩) ઔર સર્વ જ્ઞેયાકારોંકી તાત્કાલિકતા (વર્તમાનતા, સામ્પ્રતિકતા) અવિરુદ્ધ હૈ . જૈસે નષ્ટ ઔર અનુત્પન્ન વસ્તુઓંકે આલેખ્યાકાર વર્તમાન હી હૈં, ઉસીપ્રકાર અતીત ઔર અનાગત પર્યાયોંકે જ્ઞેયાકાર વર્તમાન હી હૈં .
૬૪પ્રવચનસાર[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
૧. જ્ઞાનમેં સમસ્ત દ્રવ્યોંકી તીનોંકાલકી પર્યાયેં એક હી સાથ જ્ઞાત હોને પર ભી પ્રત્યેક પર્યાયકા વિશિષ્ટ સ્વરૂપ -પ્રદેશ, કાલ, આકાર ઇત્યાદિ વિશેષતાયેં – સ્પષ્ટ જ્ઞાત હોતા હૈ; સંકર – વ્યતિકર નહીં હોતે .
૨. આલેખ્ય = આલેખન યોગ્ય; ચિત્રિત કરને યોગ્ય .