Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 92 of 513
PDF/HTML Page 125 of 546

 

sapratipakṣaṁ sahānivr̥ddhi ca gauṇamiti kr̥tvā jñānaṁ ca saukhyaṁ ca heyam . itaratpunaramūrtābhi- ścaitanyānuvidhāyinībhirekākinībhirevātmapariṇāmaśaktibhistathāvidhebhyo‘tīndriyebhyaḥ svābhāvik- cidākārapariṇāmebhyaḥ samutpadyamānamatyantamātmāyattatvānnityaṁ yugapatkr̥tapravr̥tti niḥpratipakṣa- mahānivr̥ddhi ca mukhyamiti kr̥tvā jñānaṁ saukhyaṁ copādeyam ..53.. ityādyadhikāragāthāsūtramekaṁ, tadanantaramatīndriyajñānamukhyatven ‘jaṁ pecchado’ ityādi sūtramekaṁ, athendriyajñānamukhyatven ‘jīvo sayaṁ amutto’ ityādi gāthācatuṣṭayaṁ, tadanantaramatīndriyasukhamukhyatayā ‘jādaṁ sayaṁ’ ityādi gāthācatuṣṭayaṁ, athānantaramindriyasukhapratipādanarūpeṇ gāthāṣṭakam, tatrāpyaṣṭakamadhye prathamat indriyasukhasya duḥkhatvasthāpanārthaṁ ‘maṇuāsurā’ ityādi gāthādvayaṁ, ath muktātmanāṁ dehābhāve‘pi sukhamastīti jñāpanārthaṁ dehaḥ sukhakāraṇaṁ na bhavatīti kathanarūpeṇ ‘pappā iṭṭhe visaye’ ityādi sūtradvayaṁ, tadanantaramindriyaviṣayā api sukhakāraṇaṁ na bhavantīti kathanen ‘timiraharā’ ityādi gāthādvayam, ato‘pi sarvajñanamaskāramukhyatven ‘tejodiṭṭhi’ ityādi gāthādvayam . evaṁ pañcamasthale antarasthalacatuṣṭayaṁ bhavatīti sukhaprapañcādhikāre samudāyapātanikā .. athātīndriyasukhasyopādeyabhūtasya svarūpaṁ prapañca- yannatīndriyajñānamatīndriyasukhaṁ copādeyamiti, yatpunarindriyajaṁ jñānaṁ sukhaṁ ca taddheyamiti pratipādanarūpeṇ prathamatastāvadadhikārasthalagāthayā sthalacatuṣṭayaṁ sūtrayatiatthi asti vidyate . kiṁ kartr̥ . ṇāṇaṁ jñānamiti bhinnaprakramo vyavahitasambandhaḥ . kiṁviśiṣṭam . amuttaṁ muttaṁ amūrtaṁ mūrtaṁ ca . punarapi kiṁviśiṣṭam . adiṁdiyaṁ iṁdiyaṁ ca yadamūrtaṁ tadatīndriyaṁ mūrtaṁ punarindriyajam . itthaṁbhūtaṁ jñānamasti . keṣu viṣayeṣu . atthesu jñeyapadārtheṣu, tahā sokkhaṁ ca tathaiv jñānavadamūrtamatīndriyaṁ mūrtamindriyajaṁ ca sukhamiti . jaṁ tesu paraṁ ca taṁ ṇeyaṁ yatteṣu pūrvoktajñānasukheṣu madhye paramutkr̥ṣṭamatīndriyaṁ tadupādeyamiti jñātavyam . tadev hey hai arthāt choṛane yogya hai; aur dūsarā jñān tathā sukh amūrtarūp aisī cidākār -pariṇāmoṁke dvārā utpanna hotā huā atyanta ātmādhīn honese nitya yugapat pravartamān, niḥpratipakṣa aur hānivr̥ddhise rahit hai, isaliye mukhya hai, aisā samajhakar vah (jñān aur sukh) upādey arthāt grahaṇ karane yogya hai ..53..

92pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-

1pravr̥tta honevālā, 2sapratipakṣa aur 3sahānivr̥ddhi hai isaliye gauṇ hai aisā samajhakar vah

4caitanyānuvidhāyī aikākī ātmapariṇām śaktiyoṁse tathāvidh atīndriy svābhāvik-

1. mūrtik indriyaj jñān kramase pravr̥tta hotā hai; yugapat nahīṁ hotā; tathā mūrtik indriyaj sukh bhī kramaśaḥ hotā hai, ek hī sāth sarva indriyoṁke dvārā yā sarva prakārase nahīṁ hotā .

2. sapratipakṣa = pratipakṣavirodhī sahit . (mūrta -indriyaj jñān apane pratipakṣa ajñānasahit hī hotā hai, aur mūrta indriyaj sukh usake pratipakṣabhūt duḥkh sahit hī hotā hai .

3. sahānivr̥ddhi = hānivr̥ddhi sahit .

4. caitanyānuvidhāyī = caitanyake anusār vartanevālī; caitanyake anukūlarūpaseviruddharūpase nahīṁ vartanevālī .