athendriyajñānaṁ na pratyakṣaṁ bhavatīti niścinoti —
paradavvaṁ te akkhā ṇev sahāvo tti appaṇo bhaṇidā .
uvaladdhaṁ tehi kadhaṁ paccakkhaṁ appaṇo hodi ..57..
paradravyaṁ tānyakṣāṇi naiv svabhāv ityātmano bhaṇitāni .
upalabdhaṁ taiḥ kathaṁ pratyakṣamātmano bhavati ..57..
ātmānamev kevalaṁ prati niyataṁ kil pratyakṣam . idaṁ tu vyatiriktāstitvayogitayā
paradravyatāmupagatairātmanaḥ svabhāvatāṁ manāgapyasaṁspr̥śadbhirindriyairupalabhyopajanyamānaṁ na nāmātmanaḥ
pratyakṣaṁ bhavitumarhati ..57..
athendriyajñānaṁ pratyakṣaṁ na bhavatīti vyavasthāpayati — paradavvaṁ te akkhā tāni prasiddhānyakṣāṇīndriyāṇi par-
dravyaṁ bhavanti . kasya . ātmanaḥ . ṇev sahāvo tti appaṇo bhaṇidā yo‘sau viśuddhajñānadarśanasvabhāv
ātmanaḥ saṁbandhī tatsvabhāvāni niścayen na bhaṇitānīndriyāṇi . kasmāt . bhinnāstitvaniṣpannatvāt .
uvaladdhaṁ tehi upalabdhaṁ jñātaṁ yatpañcendriyaviṣayabhūtaṁ vastu tairindriyaiḥ kadhaṁ paccakkhaṁ appaṇo hodi tadvastu kathaṁ
pratyakṣaṁ bhavatyātmano, na kathamapīti . tathaiv ca nānāmanorathavyāptiviṣaye pratipādyapratipādakādivikalpa-
jālarūpaṁ yanmanastadapīndriyajñānavanniścayen parokṣaṁ bhavatīti jñātvā kiṁ kartavyam . sakalaikākhaṇḍapratyakṣa-
kahānajainaśāstramālā ]
jñānatattva -prajñāpan
99
ab, yah niścay karate haiṁ ki indriyajñān pratyakṣa nahīṁ hai : —
anvayārtha : — [tāni akṣāṇi ] ve indriyān̐ [paradravyaṁ ] par dravya haiṁ [ātmanaḥ svabhāvaḥ
iti ] unheṁ ātmasvabhāvarūp [na ev bhaṇitāni ] nahīṁ kahā hai; [taiḥ ] unake dvārā [upalabdhaṁ ]
jñāt [ātmanaḥ ] ātmāko [pratyakṣaṁ ] pratyakṣa [kathaṁ bhavati ] kaise ho sakatā hai ?..57..
ṭīkā : — jo keval ātmāke prati hī niyat ho vah (jñān) vāstavameṁ pratyakṣa hai .
yah (indriyajñān) to, jo bhinna astitvavālī honese paradravyatvako prāpta huī hai, aur
ātmasvabhāvatvako kiṁcitmātra sparśa nahīṁ karatīṁ (ātmasvabhāvarūp kiṁcitmātra bhī nahīṁ haiṁ )
aisī indriyoṁke dvārā upalabdhi karake (-aisī indriyoṁke nimittase padārthoṁko jānakar) utpanna
hotā hai, isaliye vah (indriyajñān) ātmāke liye pratyakṣa nahīṁ ho sakatā .
bhāvārtha : — jo sīdhā ātmāke dvārā hī jānatā hai vah jñān pratyakṣa hai . indriyajñān
te indriyo paradravya, jīvasvabhāv bhākhī na temane;
tenāthī je upalabdha te pratyakṣa kaī rīt jīvane ?. 57.