ath parokṣapratyakṣalakṣaṇamupalakṣayati —
jaṁ parado viṇṇāṇaṁ taṁ tu parokkhaṁ ti bhaṇidamaṭṭhesu .
jadi kevaleṇ ṇādaṁ havadi hi jīveṇ paccakkhaṁ ..58..
yatparato vijñānaṁ tattu parokṣamiti bhaṇitamartheṣu .
yadi kevalen jñātaṁ bhavati hi jīven pratyakṣam ..58..
yattu khalu paradravyabhūtādantaḥkaraṇādindriyātparopadeśādupalabdheḥ saṁskārādālokādervā
pratibhāsamayaparamajyotiḥkāraṇabhūte svaśuddhātmasvarūpabhāvanāsamutpannaparamāhlādaikalakṣaṇasukhasaṁvittyākār-
pariṇatirūpe rāgādivikalpopādhirahite svasaṁvedanajñāne bhāvanā kartavyā ityabhiprāyaḥ ..57.. ath punarapi
prakārāntareṇ pratyakṣaparokṣalakṣaṇaṁ kathayati — jaṁ parado viṇṇāṇaṁ taṁ tu parokkhaṁ ti bhaṇidaṁ yatparataḥ
sakāśādvijñānaṁ parijñānaṁ bhavati tatpunaḥ parokṣamiti bhaṇitam . keṣu viṣayeṣu . aṭṭhesu jñeyapadārtheṣu . jadi
1. paropadeś = anyakā upadeśa.
2. upalabdhi = jñānāvaraṇīy karmake kṣayopaśamake nimittase utpanna padārthoṁko jānanekī śakti . (yah ‘labdha’
śakti jab ‘uparyukta’ hotī hai, tabhī padārtha jñāt hotā hai .)
3. saṁskār = pūrva jñāt padārthakī dhāraṇā.
4. cakṣuindriy dvārā rūpī padārthako dekhanemeṁ prakāś bhī nimittarūp hotā hai.
100pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
paradravyarūp indriyoṁke dvārā jānatā hai isaliye vah pratyakṣa nahīṁ hai ..57..
ab, parokṣa aur pratyakṣake lakṣaṇ batalāte haiṁ : —
anvayārtha : — [parataḥ ] parake dvārā honevālā [yat ] jo [artheṣu vijñānaṁ ] padārtha
sambandhī vijñān hai [tat tu ] vah to [parokṣaṁ iti bhaṇitaṁ ] parokṣa kahā gayā hai, [yadi ] yadi
[kevalen jīveṇ ] mātra jīvake dvārā hī [jñātaṁ bhavati hi ] jānā jāye to [pratyakṣaṁ ] vah jñān
pratyakṣa hai ..58..
ṭīkā : — nimittatāko prāpta (nimittarūp bane hue) aise jo paradravyabhūt aṁtaḥkaraṇ
(man), indriy, 1paropadeś, 2upalabdhi, 3saṁskār yā 4prakāśādik haiṁ unake dvārā honevālā
artho taṇuṁ je jñān parataḥ thāy teh parokṣa che;
jīvamātrathī ja jaṇāy jo , to jñān te pratyakṣa che. 58.