nimittatāmupagatāt svaviṣayamupagatasyārthasya paricchedanaṁ tat parataḥ prādurbhavatparokṣamityā-
lakṣyate . yatpunarantaḥkaraṇamindriyaṁ paropadeśamupalabdhiṁ saṁskāramālokādikaṁ vā samastamapi
paradravyamanapekṣyātmasvabhāvamevaikaṁ kāraṇatvenopādāy sarvadravyaparyāyajātamekapad evābhivyāpya
pravartamānaṁ paricchedanaṁ tat kevalādevātmanaḥ saṁbhūtatvāt pratyakṣamityālakṣyate . ih hi
sahajasaukhyasādhanībhūtamidamev mahāpratyakṣamabhipretamiti ..58..
athaitadev pratyakṣaṁ pāramārthikasaukhyatvenopakṣipati —
jādaṁ sayaṁ samaṁtaṁ ṇāṇamaṇaṁtatthavitthaḍaṁ vimalaṁ .
rahiyaṁ tu oggahādihiṁ suhaṁ ti egaṁtiyaṁ bhaṇidaṁ ..59..
kevaleṇ ṇādaṁ havadi hi yadi kevalenāsahāyen jñātaṁ bhavati hi sphu ṭam . ken kartr̥bhūten . jīveṇ jīven .
tarhi paccakkhaṁ pratyakṣaṁ bhavatīti . ato vistaraḥ — indriyamanaḥparopadeśālokādibahiraṅganimittabhūtāttathaiv ca
jñānāvaraṇīyakṣayopaśamajanitārthagrahaṇaśaktirūpāyā upalabdherarthāvadhāraṇarūpasaṁskārāccāntaraṅgakāraṇabhūtāt-
sakāśādutpadyate yadvijñānaṁ tatparādhīnatvātparokṣamityucyate . yadi punaḥ pūrvoktasamastaparadravyamanapekṣya
kevalācchuddhabuddhaikasvabhāvātparamātmanaḥ sakāśātsamutpadyate tato‘kṣanāmānamātmānaṁ pratītyotpadyamānatvā-
tpratyakṣaṁ bhavatīti sūtrābhiprāyaḥ ..58.. evaṁ heyabhūtendriyajñānakathanamukhyatayā gāthācatuṣṭayen tr̥tīyasthalaṁ
gatam . athābhedanayen pañcaviśeṣaṇaviśiṣṭaṁ kevalajñānamev sukhamiti pratipādayati — jādaṁ jātaṁ
kahānajainaśāstramālā ]
jñānatattva -prajñāpan
101
jo svaviṣayabhūt padārthakā jñān, vah parake dvārā 1prādurbhāvako prāpta honese ‘parokṣa’-ke rūpameṁ
jānā jātā hai, aur aṁtaḥkaraṇ, indriy, paropadeś, upalabdhi saṁskār yā prakāśādik — sab
paradravyakī apekṣā rakhe binā ekamātra ātmasvabhāvako hī kāraṇarūpase grahaṇ karake sarva
dravya -paryāyoṁke samūhameṁ ek samay hī vyāpta hokar pravartamān jñān vah keval ātmāke dvārā
hī utpanna honese ‘pratyakṣa’ ke rūpameṁ jānā jātā hai .
yahān̐ (is gāthāmeṁ ) sahaj sukhakā sādhanabhūt aisā yahī mahāpratyakṣa jñān icchanīy mānā
gayā hai — upādey mānā gayā hai (aisā āśay samajhanā) ..58..
svayamev jāt, samaṁt, artha anaṁtamāṁ vistr̥t ne
avagrah -īhādi rahit, nirmal jñān sukh ekāṁt che. 59.
1 prādurbhāvako prāpta = pragaṭ utpanna .