mākulaṁ bhavati . tato na tat paramārthataḥ saukhyam . idaṁ tu punaranādijñānasāmānya-
svabhāvasyopari mahāvikāśenābhivyāpya svat ev vyavasthitatvātsvayaṁ jāyamānamātmādhīnatayā,
samantātmapradeśān paramasamakṣajñānopayogībhūyābhivyāpya vyavasthitatvātsamantam aśeṣadvārā-
pāvaraṇen, prasabhaṁ nipītasamastavastujñeyākāraṁ paramaṁ vaiśvarūpyamabhivyāpya vyavasthitatvādanantārtha-
vistr̥taṁ samastārthābubhutsayā, sakalaśaktipratibandhakakarmasāmānyaniṣkrāntatayā parispaṣṭa-
prakāśabhāsvaraṁ svabhāvamabhivyāpya vyavasthitatvādvimalaṁ samyagavabodhen, yugapatsamarpit-
traisamayikātmasvarūpaṁ lokālokamabhivyāpya vyavasthitatvādavagrahādirahitaṁ kramakr̥tārthagrahaṇ-
khedābhāven pratyakṣaṁ jñānamanākulaṁ bhavati . tatastatpāramārthikaṁ khalu saukhyam ..59..
rahitam . punarapi kīdr̥k . rahiyaṁ tu oggahādihiṁ avagrahādirahitaṁ ceti . evaṁ pañcaviśeṣaṇaviśiṣṭaṁ
yatkevalajñānaṁ suhaṁ ti egaṁtiyaṁ bhaṇidaṁ tatsukhaṁ bhaṇitam . kathaṁbhūtam . aikāntikaṁ niyameneti . tathāhi —
paranirapekṣatven cidānandaikasvabhāvaṁ nijaśuddhātmānamupādānakāraṇaṁ kr̥tvā samutpadyamānatvātsvayaṁ jāyamānaṁ
1. samakṣa = pratyakṣa
2. paramavividhatā = samasta padārthasamūh jo ki ananta vividhatāmay hai
.
kahānajainaśāstramālā ]
jñānatattva -prajñāpan
103
ākul hai; isaliye vah paramārthase sukh nahīṁ hai .
aur yah pratyakṣa jñān to anākul hai, kyoṁki — (1) anādi jñānasāmānyarūp
svabhāv par mahā vikāsase vyāpta hokar svataḥ hī rahanese ‘svayaṁ utpanna hotā hai,’ isaliye
ātmādhīn hai, (aur ātmādhīn honese ākulatā nahīṁ hotī); (2) samasta ātmapradeśoṁmeṁ
param 1samakṣa jñānopayogarūp hokar, vyāpta honese ‘samaṁt hai’, isaliye aśeṣ dvār khule hue
haiṁ (aur isaprakār koī dvār banda na honese ākulatā nahīṁ hotī); (3) samasta vastuoṁke
jñeyākāroṁko sarvathā pī jānese 2param vividhatāmeṁ vyāpta hokar rahanese ‘ananta padārthoṁmeṁ vistr̥t
hai,’ isaliye sarva padārthoṁko jānanekī icchākā abhāv hai (aur isaprakār kisī padārthako
jānanekī icchā na honese ākulatā nahīṁ hotī); (4) sakal śaktiko rokanevālā
karmasāmānya (jñānameṁse) nikal jānese (jñān) atyanta spaṣṭa prakāśake dvārā prakāśamān
(-tejasvī) svabhāvameṁ vyāpta hokar rahanese ‘vimal hai’ isaliye samyakrūpase (-barābar)
jānatā hai (aur isaprakār saṁśayādi rahitatāse jānaneke kāraṇ ākulatā nahīṁ hotī); tathā
(5) jinane trikālakā apanā svarūp yugapat samarpit kiyā hai (-ek hī samay batāyā
hai) aise lokālokameṁ vyāpta hokar rahanese ‘avagrahādi rahit hai’ isaliye kramaśaḥ honevāle
padārtha grahaṇake khedakā abhāv hai . — isaprakār (uparokta pān̐c kāraṇoṁse) pratyakṣa jñān
anākul hai . isaliye vāstavameṁ vah pāramārthik sukh hai .