saukhyalakṣaṇ -bhūtāmātmano‘vyatiriktāṁ bibhrāṇaṁ kevalamev saukhyam, tataḥ kutaḥ
kevalasukhayorvyatirekaḥ . ataḥ sarvathā kevalaṁ sukhamaikāntikamanumodanīyam ..60..
ca kevalajñānādbhinnapariṇāmo‘sti yen khedo bhaviṣyati . athavā pariṇāmaviṣaye dvitīyavyākhyānaṁ
kriyate ---yugapadanantapadārthaparicchittipariṇāme‘pi vīryāntarāyaniravaśeṣakṣayādanantavīryatvāt khedakāraṇaṁ
nāsti, tathaiv ca śuddhātmasarvapradeśeṣu samarasībhāven pariṇamamānānāṁ sahajaśuddhānandaikalakṣaṇasukh-
rasāsvādapariṇatirūpāmātmanaḥ sakāśādabhinnāmanākulatāṁ prati khedo nāsti . saṁjñālakṣaṇaprayojanādi-
bhede‘pi niścayenābhedarūpeṇ pariṇamamānaṁ kevalajñānamev sukhaṁ bhaṇyate . tataḥ sthitametatkevalajñānādbhinnaṁ
sukhaṁ nāsti . tat ev kevalajñāne khedo na saṁbhavatīti ..60.. ath punarapi kevalajñānasya sukhasvarūpatāṁ
prakārāntareṇ dr̥ḍhayati — ṇāṇaṁ atthaṁtagayaṁ jñānaṁ kevalajñānamarthāntagataṁ jñeyāntaprāptaṁ . loyāloesu vitthaḍā
106pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
isaliye ātmāse abhinna aisā sukh -lakṣaṇabhūt anākulatāko dhāraṇ karatā huā kevalajñān
hī sukh hai, isaliye kevalajñān aur sukhakā vyatirek kahān̐ hai ?
isase, yah sarvathā anumodan karane yogya hai (-ānandase saṁmat karane yogya hai) ki
‘kevalajñān aikāntik sukh hai’ .
bhāvārtha : — kevalajñānameṁ bhī pariṇām hote rahanese vahān̐ bhī thakān lagegī aur isaliye
duḥkh hogā ataḥ kevalajñān aikāntik sukh kaise ho sakatā hai? aisī śaṁkākā samādhān yahān̐
kiyā gayā hai : —
(1) pariṇām mātra thakāvaṭ yā duḥkhakā kāraṇ nahīṁ hai, kintu ghātikarmoṁke nimittase
honevālā paronmukh pariṇām thakāvaṭ yā duḥkhakā kāraṇ hai, kevalajñānameṁ ghātikarma avidyamān
honese vahān̐ thakāvaṭ yā duḥkh nahīṁ hai . (2) kevalajñān svayaṁ hī pariṇamanaśīl hai; pariṇaman
kevalajñānakā svarūp hī hai upādhi nahīṁ . yadi pariṇāmakā nāś ho jāye to kevalajñānakā hī
. isaprakār pariṇām kevalajñānakā sahaj svarūp honese kevalajñānako pariṇāmake
dvārā khed nahīṁ ho sakatā — nahīṁ hotā . (3) kevalajñān samasta traikālik lokālokako
ākārako (-samasta padārthoṁke traikālik jñeyākārasamūhako) sarvadā aḍolarūpase jānatā huā
atyanta niṣkaṁp -sthir -akṣubdha -anākul hai; aur anākul honese sukhī hai — sukhasvarūp – hai,
kyoṁki anākulatā sukhakā hī lakṣaṇ hai . isaprakār kevalajñān aur akṣubdhatā – anākulatā
bhinna nahīṁ honese kevalajñān aur sukh bhinna nahīṁ haiṁ .
isaprakār (1) ghātikarmoṁke abhāvake kāraṇ, (2) pariṇaman koī upādhi na
honese aur (3) kevalajñān niṣkaṁp -sthir -anākul honese kevalajñān sukhasvarūp hī
hai ..60..