ekānten hi dehaḥ sukhaṁ na dehinaḥ karoti svarge vā .
viṣayavaśen tu saukhyaṁ duḥkhaṁ vā bhavati svayamātmā ..66..
ayamatra siddhānto yaddivyavaikriyikatve‘pi śarīraṁ na khalu sukhāy kalpyetetīṣṭānām-
niṣṭānāṁ vā viṣayāṇāṁ vaśen sukhaṁ vā duḥkhaṁ vā svayamevātmā syāt ..66..
athātmanaḥ svayamev sukhapariṇāmaśaktiyogitvādviṣayāṇāmakiṁcitkaratvaṁ dyotayati —
timiraharā jai diṭṭhī jaṇassa dīveṇ ṇatthi kāyavvaṁ .
tah sokkhaṁ sayamādā visayā kiṁ tattha kuvvaṁti ..67..
punaracetanatvātsukhaṁ na bhavatīti . ayamatrārthaḥ – karmāvr̥tasaṁsārijīvānāṁ yadindriyasukhaṁ tatrāpi jīv
upādānakāraṇaṁ, na ca dehaḥ . dehakarmarahitamuktātmanāṁ punaryadanantātīndriyasukhaṁ tatra viśeṣeṇātmaiv
kāraṇamiti ..65.. ath manuṣyaśarīraṁ mā bhavatu, devaśarīraṁ divyaṁ tatkil sukhakāraṇaṁ bhaviṣyatītyāśaṅkāṁ
nirākaroti — egaṁteṇ hi deho suhaṁ ṇa dehissa kuṇadi ekānten hi sphu ṭaṁ dehaḥ kartā sukhaṁ na karoti .
kasya . dehinaḥ saṁsārijīvasya . kva . sagge vā āstāṁ tāvanmanuṣyāṇāṁ manuṣyadehaḥ sukhaṁ na karoti, svarge
kahānajainaśāstramālā ]
jñānatattva -prajñāpan
115
anvayārtha : — [ekānten hi ] ekāṁtase arthāt niyamase [svarge vā ] svargameṁ bhī
[dehaḥ ] śarīr [dehinaḥ ] śarīrī (-ātmāko) [sukhaṁ na karoti ] sukh nahīṁ detā [viṣayavaśen
tu ] parantu viṣayoṁke vaśase [saukhyaṁ duḥkhaṁ vā ] sukh athavā duḥkharūp [svayaṁ ātmā bhavati ]
svayaṁ ātmā hotā hai ..66..
ṭīkā : — yahān̐ yah siddhāṁt hai ki — bhale hī divya vaikriyik tā prāpta ho tathāpi
‘śarīr sukh nahīṁ de sakatā’; isaliye, ātmā svayaṁ hī iṣṭa athavā aniṣṭa viṣayoṁke vaśase sukh
athavā duḥkharūp svayaṁ hī hotā hai .
bhāvārtha : — śarīr sukh -duḥkh nahīṁ detā . devoṁkā uttam vaikriyik śarīr sukhakā
kāraṇ nahīṁ hai aur nārakiyoṁkā śarīr duḥkhakā kāraṇ nahīṁ hai . ātmā svayaṁ hī iṣṭa -aniṣṭa
viṣayoṁke vaś hokar sukh -duḥkhakī kalpanārūpameṁ pariṇamit hotā hai ..66..
ab, ātmā svayaṁ hī sukhapariṇāmakī śaktivālā honese viṣayoṁkī akiṁcitkaratā
batalāte haiṁ : —
jo dr̥ṣṭi prāṇīnī timirahar, to kārya che nahi dīpathī;
jyāṁ jīv svayaṁ sukh pariṇame, viṣayo kare che śuṁ tahīṁ ? .67.