yathā hi keṣāṁcinnaktaṁcarāṇāṁ cakṣuṣaḥ svayamev timiravikaraṇaśaktiyogitvānna tadapākaraṇapravaṇen pradīpaprakāśādinā kāryaṁ, evamasyātmanaḥ saṁsāre muktau vā svayamev sukhatayā pariṇamamānasya sukhasādhanadhiyā abudhairmudhādhyāsyamānā api viṣayāḥ kiṁ hi nām kuryuḥ ..67.. vā yo‘sau divyo devadehaḥ so‘pyupacāraṁ vihāy sukhaṁ na karoti . visayavaseṇ du sokkhaṁ dukkhaṁ vā havadi sayamādā kiṁtu niścayen nirviṣayāmūrtasvābhāvikasadānandaikasukhasvabhāvo‘pi vyavahāreṇānādi- karmabandhavaśādviṣayādhīnatven pariṇamya sāṁsārikasukhaṁ duḥkhaṁ vā svayamātmaiv bhavati, na ca deh ityabhiprāyaḥ ..66.. evaṁ muktātmanāṁ dehābhāve‘pi sukhamastīti parijñānārthaṁ saṁsāriṇāmapi dehaḥ sukhakāraṇaṁ na bhavatītikathanarūpeṇ gāthādvayaṁ gatam . athātmanaḥ svayamev sukhasvabhāvatvānniścayen yathā dehaḥ sukhakāraṇaṁ na bhavati tathā viṣayā apīti pratipādayati — jai yadi diṭṭhī naktaṁcarajanasya dr̥ṣṭiḥ timiraharā andhakāraharā bhavati jaṇassa janasya dīveṇ ṇatthi kāyavvaṁ dīpen nāsti kartavyaṁ . tasya pradīpādīnāṁ yathā prayojanaṁ nāsti tah sokkhaṁ sayamādā visayā kiṁ tattha kuvvaṁti tathā
anvayārtha : — [yadi ] yadi [janasya dr̥ṣṭiḥ ] prāṇīkī dr̥ṣṭi [timiraharā ] timiranāśak ho to [dīpen nāsti kartavyaṁ ] dīpakase koī prayojan nahīṁ hai, arthāt dīpak kuch nahīṁ kar sakatā, [tathā ] usīprakār jahān̐ [ātmā ] ātmā [svayaṁ ] svayaṁ [saukhyaṁ ] sukharūp pariṇaman karatā hai [tatra ] vahān̐ [viṣayāḥ ] viṣay [kiṁ kurvanti ] kyā kar sakate haiṁ ? ..67..
ṭīkā : — jaise kinhīṁ niśācaroṁke (ullū, sarpa, bhūt ityādi) netra svayamev andhakārako naṣṭa karanekī śaktivāle hote haiṁ isaliye unheṁ aṁdhakār nāśak svabhāvavāle dīpak -prakāśādise koī prayojan nahīṁ hotā, (unheṁ dīpak -prakāś kuch nahīṁ karatā,) isīprakār — yadyapi ajñānī ‘viṣay sukhake sādhan haiṁ’ aisī buddhike dvārā vyartha hī viṣayoṁkā adhyās (-āśray) karate haiṁ tathāpi – saṁsārameṁ yā muktimeṁ svayamev sukharūp pariṇamit is ātmāko viṣay kyā kar sakate haiṁ ?
bhāvārtha : — saṁsārameṁ yā mokṣameṁ ātmā apane āp hī sukharūp pariṇamit hotā hai; usameṁ viṣay akiṁcitkar haiṁ arthāt kuch nahīṁ kar sakate . ajñānī viṣayoṁko sukhakā kāraṇ mānakar vyartha hī unakā avalaṁban lete haiṁ ..67..
116pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-