Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration). Gatha: 86.

< Previous Page   Next Page >


Page 146 of 513
PDF/HTML Page 179 of 546

 

background image
arthānāmayāthātathyapratipattyā tiryagmanuṣyeṣu prekṣārheṣvapi kāruṇyabuddhayā ca mohamabhīṣṭa-
viṣayaprasaṁgen rāgamanabhīṣṭaviṣayāprītyā dveṣamiti tribhiliṁgairadhigamya jhagiti saṁbhavannāpi
tribhūmiko‘pi moho nihantavyaḥ
..85..
ath mohakṣapaṇopāyāntaramālocayati
jiṇasatthādo aṭṭhe paccakkhādīhiṁ bujjhado ṇiyamā .
khīyadi mohovacayo tamhā satthaṁ samadhidavvaṁ ..86..
ṭīkā :1padārthoṁkī ayathātathyarūp pratipattike dvārā aur tiryaṁc -manuṣya 2prekṣāyogya
hone par bhī unake prati karuṇābuddhise mohako (jānakar), iṣṭa viṣayoṁkī āsaktise rāgako
aur aniṣṭa viṣayoṁkī aprītise dveṣako (jānakar)
isaprakār tīn liṁgoṁke dvārā (tīn
prakārake mohako) pahicānakar tatkāl hī utpanna hote hī tīno prakārakā moh naṣṭa kar dene yogya
hai
.
bhāvārtha :mohake tīn bhed haiṁdarśanamoh, rāg aur dveṣ . padārthoṁke svarūpase
viparīt mānyatā tathā tiryaṁcoṁ aur manuṣyoṁke prati tanmayatāse karuṇābhāv ve darśanamohake cihna
haiṁ, iṣṭa viṣayoṁmeṁ prīti rāgakā cihna hai aur aniṣṭa viṣayoṁmeṁ aprīti dveṣakā cihna hai
. in cihna
oṁse tīnoṁ prakārake mohako pahicānakar mumukṣuoṁko use tatkāl hī naṣṭa kar denā cāhiye ..85..
ab mohakṣay karanekā upāyāntar (-dūsarā upāy) vicārate haiṁ :
146pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
yathāsaṁbhavaṁ ta ev vināśayitavyā ityupadiśatiaṭṭhe ajadhāgahaṇaṁ śuddhātmādipadārthe yathāsvarūpasthite‘pi
viparītābhiniveśarūpeṇāyathāgrahaṇaṁ karuṇābhāvo ya śuddhātmopalabdhilakṣaṇaparamopekṣāsaṁyamādviparītaḥ karuṇā-
bhāvo dayāpariṇāmaśca athavā vyavahāreṇ karuṇāyā abhāvaḥ . keṣu viṣayeṣu . maṇuvatiriesu manuṣya-
tiryagjīveṣu iti darśanamohacihnam . visaesu ya ppasaṁgo nirviṣayasukhāsvādarahitabahirātmajīvānāṁ
manojñāmanojñaviṣayeṣu ca yo‘sau prakarṣeṇ saṅgaḥ saṁsargastaṁ dr̥ṣṭvā prītyaprītiliṅgābhyāṁ cāritramohasaṁjñau
1. padārthoṁkī ayathātathyarūp pratipatti = padārtha jaise nahīṁ hai unheṁ vaisā samajhanā arthāt unheṁ anyathā svarūpase
aṁgīkār karanā .
2. prekṣāyogya = mātra prekṣakabhāvase -dr̥ṣṭājñātārūpase -madhyasthabhāvase dekhane yogya .
śāstro vaḍe pratyakṣaādithī jāṇato je artha ne,
tasu moh pāme nāś niścay; śāstra samadhyayanīy che. 86
.