pr̥thaktvavr̥ttasvalakṣaṇairdravyamanyadapahāy tasminnev ca vartamānaiḥ sakalatrikālakalitadhrauvyaṁ
dravyamākāśaṁ dharmamadharmaṁ kālaṁ pudgalamātmāntaraṁ ca niścinomi . tato nāhamākāśaṁ na dharmo nādharmo
na ca kālo na pudgalo nātmāntaraṁ ca bhavāmi; yato‘mīṣvekāpavarakaprabodhitānek-
dīpaprakāśeṣviv saṁbhūyāvasthiteṣvapi maccaitanyaṁ svarūpādapracyutamev māṁ pr̥thagavagamayati . evamasya
niścitasvaparavivekasyātmano na khalu vikārakāriṇo mohāṁku rasya prādurbhūtiḥ syāt ..90..
appaṇo ātman iti . tathāhi — yadidaṁ mam caitanyaṁ svaparaprakāśakaṁ tenāhaṁ kartā viśuddhajñānadarśan-
svabhāvaṁ svakīyamātmānaṁ jānāmi, paraṁ ca pudgalādipañcadravyarūpaṁ śeṣajīvāntaraṁ ca pararūpeṇ jānāmi,
tataḥ kāraṇādekāpavarak prabodhitānekapradīpaprakāśeṣviv saṁbhūyāvasthiteṣvapi sarvadravyeṣu mam sahajaśuddha-
cidānandaikasvabhāvasya kenāpi sah moho nāstītyabhiprāyaḥ ..90.. evaṁ svaparaparijñānaviṣaye mūḍhatva-
nirāsārthaṁ gāthādvayen caturthajñānakaṇḍikā gatā . iti pañcaviṁśatigāthābhirjñānakaṇḍikācatuṣṭayābhidhāno
dvitīyo‘dhikāraḥ samāptaḥ . ath nirdoṣiparamātmapraṇītapadārthaśraddhānamantareṇ śramaṇo na bhavati,
kahānajainaśāstramālā ]
jñānatattva -prajñāpan
155
vartate haiṁ unake dvārā — ākāś, dharma, adharma, kāl, pudgal aur anya ātmāko sakal
trikālameṁ dhruvatva dhārak dravyake rūpameṁ niścit karatā hūn̐ (jaise caitanya lakṣaṇake dvārā ātmāko
dhruv dravyake rūpameṁ jānā, usīprakār avagāhahetutva, gatihetutva ityādi lakṣaṇoṁse – jo ki sva-
lakṣyabhūt dravyake atirikta anya dravyoṁmeṁ nahīṁ pāye jāte unake dvārā — ākāś dharmāstikāy
ityādiko bhinna -bhinna dhruv dravyoṁke rūpameṁ jānatā hūn̐) isaliye maiṁ ākāś nahīṁ hūn̐, maiṁ dharma
nahīṁ hūn̐, adharma nahīṁ hūn̐, kāl nahīṁ hūn̐, pudgal nahīṁ hūn̐, aur ātmāntar nahīṁ hūn̐; kyoṁki —
makānake 1ek kamaremeṁ jalāye gaye anek dīpakoṁke prakāśoṁkī bhān̐ti yah dravya ikaṭṭhe hokar
rahate hue bhī merā caitanya nijasvarūpase acyut hī rahatā huā mujhe pr̥thak batalātā hai .
isaprakār jisane sva -parakā vivek niścit kiyā hai aise is ātmāko vikārakārī
mohāṁkurakā prādurbhāv nahīṁ hotā .
bhāvārtha : — sva -parake vivekase mohakā nāś kiyā jā sakatā hai . vah sva-
parakā vivek, jināgamake dvārā sva -parake lakṣaṇoṁko yathārthatayā jānakar kiyā jā
sakatā hai ..90..
1. jaise kisī ek kamaremeṁ anek dīpak jalāye jāyeṁ to sthūladr̥ṣṭise dekhane par unakā prakāś ek dūsaremeṁ
milā huā mālūm hotā hai, kintu sūkṣmadr̥ṣṭise vicārapūrvak dekhane par ve sab prakāś bhinna -bhinna hī haiṁ;
(kyoṁki unameṁse ek dīpak bujh jāne par usī dīpakakā prakāś naṣṭa hotā hai; anya dīpakoṁke prakāś
naṣṭa nahīṁ hote) usīprakār jīvādik anek dravya ek hī kṣetrameṁ rahate haiṁ phi ra bhī sūkṣmadr̥ṣṭise dekhane par
ve sab bhinna -bhinna hī haiṁ, ekamek nahīṁ hote .