sa khalu na nām śramaṇaḥ . yatastato‘paricchinnareṇukanakakaṇikāviśeṣāddhūlidhāvakātkanakalābh
iv niruparāgātmatattvopalambhalakṣaṇo dharmopalambho na saṁbhūtimanubhavati ..91..
ath ‘uvasaṁpayāmi sammaṁ jatto ṇivvāṇasaṁpattī’ iti pratijñāy ‘cārittaṁ khalu dhammo
dhammo jo so samo tti ṇiddiṭṭho’ iti sāmyasya dharmatvaṁ niścitya ‘pariṇamadi jeṇ davvaṁ
takkālaṁ tammayaṁ ti paṇṇattaṁ, tamhā dhammapariṇado ādā dhammo muṇeyavvo’ iti yadātmano
hi sphu ṭaṁ ṇa so samaṇo nijaśuddhātmarucirūpaniścayasamyaktvapūrvakaparamasāmāyikasaṁyamalakṣaṇaśrāmaṇyā-
bhāvātsa śramaṇo na bhavati . itthaṁbhūtabhāvaśrāmaṇyābhāvāt tatto dhammo ṇa saṁbhavadi tasmātpūrvoktadravya-
śramaṇātsakāśānniruparāgaśuddhātmānubhūtilakṣaṇadharmo‘pi na saṁbhavatīti sūtrārthaḥ ..91.. ath ‘uv-
saṁpayāmi sammaṁ’ ityādi namaskāragāthāyāṁ yatpratijñātaṁ, tadanantaraṁ ‘cārittaṁ khalu dhammo’ ityādisūtreṇ
cāritrasya dharmatvaṁ vyavasthāpitam . ath ‘pariṇamadi jeṇ davvaṁ’ ityādisūtreṇātmano dharmatvaṁ bhaṇit-
kahānajainaśāstramālā ]
jñānatattva -prajñāpan
157
retī aur svarṇakaṇoṁkā antar jñāt nahīṁ hai, use dhūladhoyeko – usameṁse svarṇalābh nahīṁ hotā,
isīprakār usameṁse (-śramaṇābhāsameṁse) 1niruparāg ātmatattvakī upalabdhi (prāpti) lakṣaṇavāle
dharmalābhakā udbhav nahīṁ hotā .
bhāvārtha : — jo jīv dravyamunitvakā pālan karatā huā bhī sva -parake bhed sahit
padārthoṁkī śraddhā nahīṁ karatā, vah niścay samyaktvapūrvak paramasāmāyikasaṁyamarūp munitvake
abhāvake kāraṇ muni nahīṁ hai; isaliye jaise jise retī aur svarṇakaṇakā vivek nahīṁ hai aise
dhūlako dhonevāleko, cāhe jitanā pariśram karane par bhī, svarṇakī prāpti nahīṁ hotī, usīprakār
jise sva aur parakā vivek nahīṁ hai aise us dravyamuniko, cāhe jitanī dravyamunitvakī
kriyāoṁkā kaṣṭa uṭhāne par bhī, dharmakī prāpti nahīṁ hotī ..91..
2‘uvasaṁpayāmi sammaṁ jatto ṇivvāṇasaṁpattī’ isaprakār (pān̐cavīṁ gāthāmeṁ) pratijñā karake,
3‘cārittaṁ khalu dhammo dhammo jo so samo tti ṇiddiṭṭho’ isaprakār (7vīṁ gāthāmeṁ) sāmyakā
dharmatva (sāmya hī dharma hai) niścit karake 4‘pariṇamadi jeṇ davvaṁ takkālaṁ tammayaṁ ti paṇṇattaṁ,
tamhā dhammapariṇado ādā dhammo muṇeyavvo’ isaprakār (8vīṁ gāthāmeṁ) jo ātmākā dharmatva
1. niruparāg = uparāg (-malinatā, vikār) rahit .
2. artha – maiṁ sāmyako prāpta karatā hūn̐, jisase nirvāṇakī prāpti hotī hai .
3. artha – cāritra vāstavameṁ dharma hai jo dharma hai vah sāmya hai aisā (śāstroṁmeṁ) kahā hai .
4. artha – dravya jis kālameṁ jis bhāvarūp pariṇamit hotā hai us kālameṁ us -may hai aisā (jinendradevane)
kahā hai; isaliye dharmapariṇat ātmāko dharma jānanā cāhiye .