pradeśabhedābhāvād dravyeṇ sahaikatvamavalambamānaṁ dravyasya svabhāv ev kathaṁ na bhavet . tattu
dravyāntarāṇāmiv dravyaguṇaparyāyāṇāṁ na pratyekaṁ parisamāpyate, yato hi parasparasādhit-
siddhiyuktatvātteṣāmastitvamekamev, kārtasvaravat .
yathā hi dravyeṇ vā kṣetreṇ vā kālen vā bhāven vā kārtasvarāt pr̥thaganupalabhyamānaiḥ
kartr̥karaṇādhikaraṇarūpeṇ pītatādiguṇānāṁ kuṇḍalādiparyāyāṇāṁ ca svarūpamupādāy pravartamān-
pravr̥ttiyuktasya kārtasvarāstitven niṣpāditaniṣpattiyuktaiḥ pītatādiguṇaiḥ kuṇḍalādiparyāyaiśca
yadastitvaṁ kārtasvarasya sa svabhāvaḥ, tathā hi dravyeṇ vā kṣetreṇ vā kālen vā bhāven vā
dravyātpr̥thaganupalabhyamānaiḥ kartr̥karaṇādhikaraṇarūpeṇ guṇānāṁ paryāyāṇāṁ ca svarūpamupādāy
śeṣajīvānāṁ ca bhinnaṁ bhavati na ca tathā . kaiḥ sah . guṇehiṁ sagapajjaehiṁ kevalajñānādiguṇaiḥ
kiñcidūnacaramaśarīrākārādisvakaparyāyaiśca sah . kathaṁbhūtaiḥ . cittehiṁ siddhagatitvamatīndriyatvamakāyatvam-
yogatvamavedatvamityādibahubhedabhinnaiḥ . na kevalaṁ guṇaparyāyaiḥ sah bhinnaṁ na bhavati . uppādavvayadhuvattehiṁ
śuddhātmaprāptirūpamokṣaparyāyasyotpādo rāgādivikalparahitaparamasamādhirūpamokṣamārgaparyāyasya vyayastathā
mokṣamokṣamārgādhārabhūtānvayadravyatvalakṣaṇaṁ dhrauvyaṁ cetyuktalakṣaṇotpādavyayadhrauvyaiśca sah bhinnaṁ na bhavati .
katham . savvakālaṁ sarvakālaparyantaṁ yathā bhavati . kasmāttaiḥ sah bhinnaṁ na bhavatīti cet. yataḥ
kāraṇādguṇaparyāyāstitvenotpādavyayadhrauvyāstitven ca kartr̥bhūten śuddhātmadravyāstitvaṁ sādhyate,
1. pītatvādi guṇ aur kuṇḍalādi paryāyeṁ .
2. dravya hī guṇ -paryāyoṁkā kartā (karanevālā), unakā karaṇ (sādhan) aur unakā adhikaraṇ (ādhār)
hai; isaliye dravya hī guṇ -paryāyakā svarūp dhāraṇ karatā hai .
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
175
anekatva hone par bhī pradeśabhed na honese dravyake sāth ekatvako dhāraṇ karatā huā, dravyakā
svabhāv hī kyoṁ na ho ? (avaśya ho .) vah astitva — jaise bhinna -bhinna dravyoṁmeṁ pratyekameṁ
samāpta ho jātā hai usīprakār — dravya -guṇ -paryāyameṁ pratyekameṁ samāpta nahīṁ ho jātā, kyoṁki
unakī siddhi paraspar hotī hai, isaliye (arthāt dravya -guṇ aur paryāy ek dūsarese paraspar siddha
hote haiṁ isaliye — yadi ek na ho to dūsare do bhī siddha nahīṁ hote isaliye) unakā astitva
ek hī hai; — suvarṇakī bhān̐ti .
jaise dravya, kṣetra, kāl yā bhāvase 1suvarṇase jo pr̥thak dikhāī nahīṁ dete; kartā -karaṇ-
adhikaraṇarūpase pītatvādiguṇoṁke aur kuṇḍalādiparyāyoṁke svarūpako dhāraṇ karake pravartamān
suvarṇake astitvase jinakī utpatti hotī hai, — aise pītatvādiguṇoṁ aur kuṇḍalādi paryāyoṁse
jo suvarṇakā astitva hai, vah suvarṇakā svabhāv hai; usīprakār dravyase, kṣetrase, kālase yā
bhāvase jo dravyase pr̥thak dikhāī nahīṁ dete, kartā -karaṇ-2adhikaraṇarūpase guṇoṁke aur paryāyoṁke