Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 177 of 513
PDF/HTML Page 210 of 546

 

background image
dravyasvarūpamupādāy pravartamānapravr̥ttiyuktairguṇaiḥ paryāyaiśca niṣpāditaniṣpattiyuktasya dravyasya
mūlasādhanatayā tairniṣpāditaṁ yadastitvaṁ sa svabhāvaḥ
.
kiṁcyathā hi dravyeṇ vā kṣetreṇ vā kālen vā bhāven vā kārtasvarā-
tpr̥thaganupalabhyamānaiḥ kartr̥karaṇādhikaraṇarūpeṇ kuṇḍalāṁgadapītatādyutpādavyayadhrauvyāṇāṁ svarūp-
ev pītatvādiguṇakuṇḍalādiparyāyāṇāṁ svabhāvo bhavati, tathā svakīyadravyakṣetrakālabhāvaiḥ keval-
jñānādiguṇakiṁcidūnacaramaśarīrākāraparyāyebhyaḥ sakāśādabhinnasya muktātmadravyasya saṁbandhi yadastitvaṁ sa

ev kevalajñānādiguṇakiṁcidūnacaramaśarīrākāraparyāyāṇāṁ svabhāvo jñātavyaḥ
. athedānīmutpādavyay-
dhrauvyāṇāmapi dravyeṇ sahābhinnāstitvaṁ kathyate . yathā svakīyadravyādicatuṣṭayen suvarṇādabhinnānāṁ
kaṭakaparyāyotpādakaṅkaṇaparyāyavināśasuvarṇatvalakṣaṇadhrauvyāṇāṁ saṁbandhi yadastitvaṁ sa ev suvarṇasadbhāvaḥ,
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
177
pra 23
karaṇ-1adhikaraṇarūpase dravyake svarūpako dhāraṇ karake pravartamān guṇoṁ aur paryāyoṁse jisakī
niṣpatti hotī hai,aise dravyakā, mūlasādhanapanese unase niṣpanna hotā huā jo astitva hai, vah
svabhāv hai . (pītatvādikase aur kuṇḍalādikase bhinna na dikhāī denevāle suvarṇakā astitva
vah pītatvādik aur kuṇḍalādikakā hī astitva hai, kyoṁki suvarṇake svarūpako pītatvādik
aur kuṇḍalādik hī dhāraṇ karate haiṁ, isaliye pītatvādik aur kuṇḍalādikake astitvase
hī suvarṇakī niṣpatti hotī hai, pītatvādik aur kuṇḍalādik na hoṁ to suvarṇa bhī na ho;
isīprakār guṇoṁse aur paryāyoṁse bhinna na dikhāī denevāle dravyakā astitva vah guṇoṁ aur
paryāyoṁkā hī astitva hai, kyoṁki dravyake svarūpako guṇ aur paryāyeṁ hī dhāraṇ karatī haiṁ
isaliye guṇoṁ aur paryāyoṁke astitvase hī dravyakī niṣpatti hotī hai
. yadi guṇ aur paryāyeṁ
na ho to dravya bhī na ho . aisā astitva vah dravyakā svabhāv hai .)
(jisaprakār dravyakā aur guṇ -paryāyakā ek hī astitva hai aisā suvarṇake dr̥ṣṭānta
pūrvak samajhāyā, usīprakār ab suvarṇake dr̥ṣṭānta pūrvak aisā batāyā jā rahā hai ki dravyakā
aur utpād -vyay -dhrauvyakā bhī ek hī astitva hai
.)
jaise dravyase, kṣetrase, kālase yā bhāvase, suvarṇase 2jo pr̥thak nahīṁ dikhāī dete,
kartā -karaṇ-3adhikaraṇarūpase kuṇḍalādi utpādoṁke, bājūbaṁdhādi vyayoṁke aur pītatvādi
1. guṇ -paryāyeṁ hī dravyakī kartā, karaṇ aur adhikaraṇ haiṁ; isaliye guṇparyāyeṁ hī dravyakā svarūp dhāraṇ
karatī haiṁ .
2. jo = jo kuṇḍalādi utpād, bājūbaṁdhādi vyay ār pītādi dhrauvya .
3. suvarṇa hī kuṇḍalādi -utpād, bājūbaṁdhādi -vyay aur pītatvādi dhrauvyakā kartā, karaṇ tathā adhikaraṇ hai;
jaisaliye suvarṇa hī unakā svarūp dhāraṇ karatā hai . (suvarṇa hī kuṇḍalādirūpase utpanna hotā hai,
bājūbaṁdhādirūpase naṣṭa hotā hai aur pītatvādirūpase avasthit rahatā hai .)