svayamevonmagnanimagnatvāt . tathā hi — yadaiv paryāyeṇārpyate dravyaṁ tadaiv guṇavadidaṁ dravyamay-
masya guṇaḥ, śubhramidamuttarīyamayamasya śubhro guṇ ityādivadatādbhāviko bhed unmajjati . yadā
tu dravyeṇārpyate dravyaṁ tadāstamitasamastaguṇavāsanonmeṣasya tathāvidhaṁ dravyamev śubhramuttarīy-
mityādivatprapaśyataḥ samūl evātādbhāviko bhedo nimajjati . evaṁ hi bhede nimajjati tatpratyayā
pratītirnimajjati . tasyāṁ nimajjatyāmayutasiddhatvotthamarthāntaratvaṁ nimajjati . tataḥ samastamapi
dravyamevaikaṁ bhūtvāvatiṣṭhate . yadā tu bhed unmajjati, tasminnunmajjati tatpratyayā pratīti-
runmajjati, tasyāmunmajjatyāmayutasiddhatvotthamarthāntaratvamunmajjati, tadāpi tatparyāyatvenonmajjajjal-
rāśerjalakallol iv dravyānna vyatiriktaṁ syāt . evaṁ sati svayamev sad dravyaṁ bhavati . yastvevaṁ
mithyādr̥ṣṭirbhavati . evaṁ yathā paramātmadravyaṁ svabhāvataḥ siddhamavaboddhavyaṁ tathā sarvadravyāṇīti . atra dravyaṁ
kenāpi puruṣeṇ na kriyate . sattāguṇo‘pi dravyādbhinno nāstītyabhiprāyaḥ ..98.. athotpādavyayadhrauvyatve
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
185
pra 24
(atādbhāvik bhed) svayamev 1unmagna aur 2nimagna hotā hai . vah isaprakār hai : — jab dravyako
paryāy prāpta karāī jāy ( arthāt jab dravyako paryāy prāpta karatī hai — pahun̐catī hai isaprakār
paryāyārthikanayase dekhā jāy) tab hī — ‘śukla yah vastra hai, yah isakā śuklatva guṇ hai’
ityādikī bhān̐ti — ‘guṇavālā yah dravya hai, yah isakā guṇ hai’ isaprakār atādbhāvik bhed
unmagna hotā hai; parantu jab dravyako dravya prāpta karāyā jāy (arthāt dravyako dravya prāpta karatā
hai; — pahun̐catā hai isaprakār dravyārthikanayase dekhā jāy), tab jisake samasta 3guṇavāsanāke unmeṣ
asta ho gaye haiṁ aise us jīvako — ‘śuklavastra hī hai’ ityādikī bhān̐ti — ‘aisā dravya hī hai’
isaprakār dekhane par samūl hī atādbhāvik bhed nimagna hotā hai . isaprakār bhedake nimagna hone
par usake āśrayase (-kāraṇase) hotī huī pratīti nimagna hotī hai . usake nimagna hone par
ayutasiddhatvajanit arthāntarapanā nimagna hotā hai, isaliye samasta hī ek dravya hī hokar rahatā
hai . aur jab bhed unmagna hotā hai, vah unmagna hone par usake āśray (kāraṇ) se hotī huī
pratīti unmagna hotī hai, usake unmagna hone par ayutasiddhatvajanit arthāntarapanā unmagna hotā hai,
tab bhī (vah) dravyake paryāyarūpase unmagna honese, — jaise jalarāśise jalataraṁgeṁ vyatirikta nahīṁ
haiṁ (arthāt samudrase taraṁgeṁ alag nahīṁ haiṁ) usīprakār — dravyase vyatirikta nahīṁ hotā .
1. unmagna honā = ū par ānā; tair ānā; pragaṭ honā (mukhya honā) .
2. nimagna honā = ḍūb jānā (gauṇ honā) .
3. guṇavāsanāke unmeṣ = dravyameṁ anek guṇ honeke abhiprāyakī pragaṭatā; guṇabhed honerūp manovr̥ttike
(abhiprāyake) aṁkur .