athotpādādīnāṁ dravyādarthāntaratvaṁ saṁharati —
uppādaṭṭhidibhaṁgā vijjaṁte pajjaesu pajjāyā .
davvamhi saṁti ṇiyadaṁ tamhā davvaṁ havadi savvaṁ ..101..
utpādasthitibhaṅgā vidyante paryāyeṣu paryāyāḥ .
dravye hi santi niyataṁ tasmāddravyaṁ bhavati sarvam ..101..
utpādavyayadhrauvyāṇi hi paryāyānālambante, te punaḥ paryāyā dravyamālambante . tataḥ
samastamapyetadekamev dravyaṁ, na punardravyāntaram . dravyaṁ hi tāvatparyāyairālambyate, samudāyinaḥ
samudāyātmakatvāt; pādapavat . yathā hi samudāyī pādapaḥ skandhamūlaśākhāsamudāyātmakaḥ
mityarthaṁḥ ..100.. athotpādavyayadhrauvyāṇi dravyeṇ sah parasparādhārādheyabhāvatvādanvayadravyārthikanayen
dravyamev bhavatītyupadiśati — uppādaṭṭhidibhaṁgā viśuddhajñānadarśanasvabhāvātmatattvanirvikārasvasaṁvedanajñān-
rūpeṇotpādastasminnev kṣaṇe svasaṁvedanajñānavilakṣaṇājñānaparyāyarūpeṇ bhaṅga, tadubhayādhārātmadravyatvā-
vasthārūpeṇ sthitirityuktalakṣaṇāstrayo bhaṅgāḥ kartāraḥ . vijjaṁte vidyante tiṣṭhanti . keṣu . pajjaesu
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
193
pra 25
ab, utpādādikā dravyase arthāntaratvako naṣṭa karate haiṁ; (arthāt yah siddha karate haiṁ ki
utpād -vyay -dhrauvya dravyase pr̥thak padārtha nahīṁ haiṁ) : —
anvayārtha : — [utpādasthitibhaṅgāḥ ] utpād, dhrauvya aur vyay [paryāyeṣu ] paryāyoṁmeṁ
[vidyante ] vartate haiṁ; [paryāyāḥ ] paryāyeṁ [niyataṁ ] niyamase [dravye hi santi ] dravyameṁ hotī haiṁ,
[tasmāt ] isaliye [sarvaṁ ] vah sab [dravyaṁ bhavati ] dravya hai ..101..
ṭīkā : — utpād, vyay aur dhrauvya vāstavameṁ paryāyoṁ kā ālamban karate haiṁ, aur
ve paryāyeṁ dravyakā ālamban karatī haiṁ, (arthāt utpād -vyay -dhrauvya paryāyoṁke āśrayase haiṁ aur
paryāyeṁ dravyake āśrayase haiṁ); isaliye yah sab ek hī dravya hai, dravyāntar nahīṁ .
pratham to dravya paryāyoṁke dvārā ālambit hai (arthāt paryāyeṁ dravyāśrit haiṁ), kyoṁki
1samudāyī samudāyasvarūp hotā hai; vr̥kṣakī bhān̐ti . jaise samudāyī vr̥kṣa skaṁdh, mūl aur
1. samudāyī = samudāyavān samudāy (samūh) kā banā huā . (dravya samudāyī hai kyoṁki paryāyoṁke
samudāyasvarūp hai .)
utpād tem ja dhrauvya ne saṁhār varte paryaye,
ne paryayo dravye niyamathī, sarva tethī dravya che. 101.