skandhamūlaśākhābhirālambit ev pratibhāti, tathā samudāyi dravyaṁ paryāyasamudāyātmakaṁ
paryāyairālambitamev pratibhāti . paryāyāstūtpādavyayadhrauvyairālambyante, utpādavyayadhrauvyāṇāmaṁś-
dharmatvāt; bījāṁkurapādapatvavat . yathā kilāṁśinaḥ pādapasya bījāṁkurapādapatva-
lakṣaṇāstrayoṁ‘śā bhaṁgotpādadhrauvyalakṣaṇairātmadharmairālambitāḥ samamev pratibhānti, tathāṁśino
dravyasyocchidyamānotpadyamānāvatiṣṭhamānabhāvalakṣaṇāstrayoṁ‘śā bhaṁgotpādadhrauvyalakṣaṇairātmadharmairā-
lambitāḥ samamev pratibhānti . yadi punabhaṁgotpādadhrauvyāṇi dravyasyaiveṣyante tadā samagramev
viplavate . tathā hi — bhaṁge tāvat kṣaṇabhaṁgakaṭākṣitānāmekakṣaṇ ev sarvadravyāṇāṁ saṁharaṇād
dravyaśūnyatāvatāraḥ saducchedo vā . utpāde tu pratisamayotpādamudritānāṁ pratyekaṁ dravyāṇā-
samyaktvapūrvakanirvikārasvasaṁvedanajñānaparyāye tāvadutpādastiṣṭhati svasaṁvedanajñānavilakṣaṇājñānaparyāyarūpeṇ
bhaṅgastadubhayādhārātmadravyatvāvasthārūpaparyāyeṇ dhrauvyaṁ cetyuktalakṣaṇasvakīyasvakīyaparyāyeṣu . pajjāyā
davvamhi saṁti te coktalakṣaṇajñānājñānatadubhayādhārātmadravyatvāvasthārūpaparyāyā hi sphu ṭaṁ dravyaṁ santi . ṇiyadaṁ
194pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
śākhāoṁkā samudāyasvarūp honese skaṁdh, mūl aur śākhāoṁse ālambit hī (bhāsit) dikhāī
detā hai, isīprakār samudāyī dravya paryāyoṁkā samudāyasvarūp honese paryāyoṁke dvārā ālambit
hī bhāsit hotā hai . (arthāt jaise skaṁdh, mūl śākhāyeṁ vr̥kṣāśrit hī haiṁ — vr̥kṣase bhinna padārtharūp
nahīṁ haiṁ, usīprakār paryāyeṁ dravyāśrit hī haiṁ, — dravyase bhinna padārtharūp nahīṁ haiṁ .)
aur paryāyeṁ utpād -vyay -dhrauvyake dvārā ālambit haiṁ (arthāt utpād -vyay -dhrauvya
paryāyāśrit haiṁ ) kyoṁki utpād -vyay -dhrauvya aṁśoṁke dharma haiṁ (-1aṁśīke nahīṁ); bīj, aṁkur
aur vr̥kṣatvakī bhān̐ti . jaise aṁśī -vr̥kṣake bīj aṁkur -vr̥kṣatvasvarūp tīn aṁś, vyay -utpād-
dhrauvyasvarūp nij dharmoṁse ālambit ek sāth hī bhāsit hote haiṁ, usīprakār aṁśī -dravyake,
naṣṭa hotā huā bhāv, utpanna hotā huā bhāv, aur avasthit rahanevālā bhāv; — yah tīnoṁ aṁś
vyay -utpād -dhrauvyasvarūp nijadharmoṁke dvārā ālambit ek sāth hī bhāsit hote haiṁ . kintu
yadi (1) bhaṁg, (2) utpād aur (3) dhrauvyako (aṁśīkā na mānakar) dravyakā hī mānā
jāy to sārā 2viplav ko prāpta hogā . yathā – (1) pahale, yadi dravyakā hī bhaṁg mānā jāy
to 3kṣaṇabhaṁgase lakṣit samasta dravyoṁkā ek kṣaṇameṁ hī saṁhār ho jānese dravyaśūnyatā ā jāyagī,
athavā satkā ucched ho jāyagā . (2) yadi dravyakā utpād mānā jāy to samay -samay par
honevāle utpādake dvārā cihnit aise dravyoṁko pratyekako anantatā ā jāyagī . (arthāt samay-
1. aṁśī = aṁśoṁvālā; aṁśoṁṁkā banā huā . (dravya aṁśī hai .)
2. viplav = aṁdhādhuṁdhī = uthalaputhal; ghoṭālā; virodh .
3. kṣaṇ = vināś jinakā lakṣaṇ ho aise .