mānantyamasadutpādo vā . dhrauvye tu kramabhuvāṁ bhāvānāmabhāvād dravyasyābhāvaḥ kṣaṇikatvaṁ vā . at utpādavyayadhrauvyairālambyantāṁ paryāyāḥ paryāyaiśca dravyamālambyantāṁ, yen samastamapyetadekamev dravyaṁ bhavati ..101..
samavedaṁ khalu davvaṁ saṁbhavaṭhidiṇāsasaṇṇidaṭṭhehiṁ .
ekkamhi cev samaye tamhā davvaṁ khu tattidayaṁ ..102.. niścitaṁ pradeśābhede‘pi svakīyasvakīyasaṁjñālakṣaṇaprayojanādibheden . tamhā davvaṁ havadi savvaṁ yato niścayādhārādheyabhāven tiṣṭhantyutpādādayastasmātkāraṇādutpādāditrayaṁ svasaṁvedanajñānādiparyāyatrayaṁ cānvay- samay par honevālā utpād jisakā cihna ho aisā pratyek dravya anaṁt dravyatvako prāpta ho jāyagā) athavā asatkā utpād ho jāyagā; (3) yadi dravyakā hī dhrauvya mānā jāy to kramaśaḥ honevāle bhāvoṁke abhāvake kāraṇ dravyakā abhāv āyagā, athavā kṣaṇikapanā hogā .
isaliye utpād -vyay -dhrauvyake dvārā paryāyeṁ ālambit hoṁ, aur paryāyoṁke dvārā dravya ālambit ho, ki jisase yah sab ek hī dravya hai .
bhāvārtha : — bīj, aṁkur aur vr̥kṣatva, yah vr̥kṣake aṁś haiṁ . bījakā nāś, aṁkurakā utpād aur vr̥kṣatvakā dhrauvya – tīnoṁ ek hī sāth hote haiṁ . isaprakār nāś bījake āśrit hai, utpād aṁkurake āśrit hai, aur dhrauvya vr̥kṣatvake āśrit hai; nāś, utpād aur dhrauvya bīj aṁkur aur vr̥kṣatvase bhinna padārtharūp nahīṁ hai . tathā bīj, aṁkur aur vr̥kṣatva bhī vr̥kṣase bhinna padārtharūp nahīṁ haiṁ . isaliye yah sab ek vr̥kṣa hī haiṁ . isīprakār naṣṭa hotā huā bhāv, utpanna hotā huā bhāv aur dhrauvya bhāv sab dravyake aṁś haiṁ . naṣṭa hote huye bhāvakā nāś, utpanna hote huye bhāvakā utpād aur sthāyī bhāvakā dhrauvya ek hī sāth hai . isaprakār nāś naṣṭa hote bhāvake āśrit hai, utpād utpanna hote bhāvake āśrit hai aur dhrauvya sthāyī bhāvake āśrit hai . nāś, utpād aur dhrauvya un bhāvoṁse bhinna padārtharūp nahīṁ haiṁ . aur ve bhāv bhī dravyase bhinna padārtharūp nahīṁ haiṁ . isaliye yah sab, ek dravya hī haiṁ ..101..
ab, utpādādikā kṣaṇabhed 1nirasta karake ve dravya haiṁ yah samajhāte haiṁ : — utpād – dhrauvya – vināśasaṁjñit artha sah samavet che
1. nirasta karake = dūr karake; naṣṭa karake; khaṇḍit karake; nirākr̥t karake .