mānantyamasadutpādo vā . dhrauvye tu kramabhuvāṁ bhāvānāmabhāvād dravyasyābhāvaḥ kṣaṇikatvaṁ vā .
at utpādavyayadhrauvyairālambyantāṁ paryāyāḥ paryāyaiśca dravyamālambyantāṁ, yen samastamapyetadekamev
dravyaṁ bhavati ..101..
athotpādādīnāṁ kṣaṇabhedamudasya dravyatvaṁ dyotayati —
samavedaṁ khalu davvaṁ saṁbhavaṭhidiṇāsasaṇṇidaṭṭhehiṁ .
ekkamhi cev samaye tamhā davvaṁ khu tattidayaṁ ..102..
niścitaṁ pradeśābhede‘pi svakīyasvakīyasaṁjñālakṣaṇaprayojanādibheden . tamhā davvaṁ havadi savvaṁ yato
niścayādhārādheyabhāven tiṣṭhantyutpādādayastasmātkāraṇādutpādāditrayaṁ svasaṁvedanajñānādiparyāyatrayaṁ cānvay-
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
195
samay par honevālā utpād jisakā cihna ho aisā pratyek dravya anaṁt dravyatvako prāpta ho
jāyagā) athavā asatkā utpād ho jāyagā; (3) yadi dravyakā hī dhrauvya mānā jāy to
kramaśaḥ honevāle bhāvoṁke abhāvake kāraṇ dravyakā abhāv āyagā, athavā kṣaṇikapanā hogā .
isaliye utpād -vyay -dhrauvyake dvārā paryāyeṁ ālambit hoṁ, aur paryāyoṁke dvārā dravya
ālambit ho, ki jisase yah sab ek hī dravya hai .
bhāvārtha : — bīj, aṁkur aur vr̥kṣatva, yah vr̥kṣake aṁś haiṁ . bījakā nāś, aṁkurakā
utpād aur vr̥kṣatvakā dhrauvya – tīnoṁ ek hī sāth hote haiṁ . isaprakār nāś bījake āśrit hai,
utpād aṁkurake āśrit hai, aur dhrauvya vr̥kṣatvake āśrit hai; nāś, utpād aur dhrauvya bīj
aṁkur aur vr̥kṣatvase bhinna padārtharūp nahīṁ hai . tathā bīj, aṁkur aur vr̥kṣatva bhī vr̥kṣase bhinna
padārtharūp nahīṁ haiṁ . isaliye yah sab ek vr̥kṣa hī haiṁ . isīprakār naṣṭa hotā huā bhāv, utpanna
hotā huā bhāv aur dhrauvya bhāv sab dravyake aṁś haiṁ . naṣṭa hote huye bhāvakā nāś, utpanna hote
huye bhāvakā utpād aur sthāyī bhāvakā dhrauvya ek hī sāth hai . isaprakār nāś naṣṭa hote bhāvake
āśrit hai, utpād utpanna hote bhāvake āśrit hai aur dhrauvya sthāyī bhāvake āśrit hai . nāś,
utpād aur dhrauvya un bhāvoṁse bhinna padārtharūp nahīṁ haiṁ . aur ve bhāv bhī dravyase bhinna padārtharūp
nahīṁ haiṁ . isaliye yah sab, ek dravya hī haiṁ ..101..
ab, utpādādikā kṣaṇabhed 1nirasta karake ve dravya haiṁ yah samajhāte haiṁ : —
1. nirasta karake = dūr karake; naṣṭa karake; khaṇḍit karake; nirākr̥t karake .
utpād – dhrauvya – vināśasaṁjñit artha sah samavet che
ek ja samayamāṁ dravya niścay, tethī e trik dravya che . 102.