Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 197 of 513
PDF/HTML Page 230 of 546

 

kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
197

mevotpādādayaḥ, kutaḥ kṣaṇabhedaḥ . tathā hiyathā kulāladaṇḍacakracīvarāropyamāṇasaṁskār- sannidhau ya ev vardhamānasya janmakṣaṇaḥ, sa ev mr̥tpiṇḍasya nāśakṣaṇaḥ, sa ev ca koṭidvayādhi- rūḍhasya mr̥ttikātvasya sthitikṣaṇaḥ, tathā antaraṁgabahiraṁgasādhanāropyamāṇasaṁskārasannidhau ya evottaraparyāyasya janmakṣaṇaḥ, sa ev prāktanaparyāyasya nāśakṣaṇaḥ, sa ev ca koṭidvayādhirūḍhasya dravyatvasya sthitikṣaṇaḥ . yathā ca vardhamānamr̥tpiṇḍamr̥ttikātveṣu pratyekavartīnyutpādavyayadhrauvyāṇi trisvabhāvasparśinyāṁ mr̥ttikāyāṁ sāmastyenaikasamay evāvalokyante, tathā uttaraprāktan- rūpaparyāyeṇ sthitirityuktalakṣaṇasaṁjñitvotpādavyayadhrauvyaiḥ sah . tarhi kiṁ bauddhamatavadbhinnabhinnasamaye trayaṁ bhaviṣyati . naivam . ekkammi cev samaye aṅgulidravyasya vakraparyāyavatsaṁsārijīvasya maraṇakāle r̥jugativat kṣīṇakaṣāyacaramasamaye kevalajñānotpattivadayogicaramasamaye mokṣavaccetyekasminsamay ev . tamhā davvaṁ khu tattidayaṁ yasmātpūrvoktaprakāreṇaikasamaye bhaṅgatrayeṇ pariṇamati tasmātsaṁjñālakṣaṇaprayojanādibhede‘pi pradeśā- nāmabhedāttrayamapi khu sphu ṭaṁ dravyaṁ bhavati . yathedaṁ cāritrācāritraparyāyadvaye bhaṅgatrayamabheden darśitaṁ tathā bhinna -bhinna hotā hai, ek nahīṁ hotā,aisī bāt hr̥dayameṁ jamatī hai .)

(yahān̐ uparokta śaṁkākā samādhān kiyā jātā hai :isaprakār utpādādikā kṣaṇabhed hr̥dayabhūmimeṁ tabhī utar sakatā hai jab yah mānā jāy ki ‘dravya svayaṁ hī utpanna hotā hai, svayaṁ hī dhruv rahatā hai aur svayaṁ hī nāśako prāpta hotā hai !’ kintu aisā to mānā nahīṁ gayā hai; (kyoṁki yah svīkār aur siddha kiyā gayā hai ki) paryāyoṁke hī utpādādi haiṁ; (tab phi ra) vahān̐ kṣaṇabhed -kahān̐se ho sakatā hai ? yah samajhate haiṁ :

jaise kumhār, daṇḍa, cakra aur ḍorī dvārā āropit kiye jānevāle saṁskārakī upasthitimeṁ jo rāmapātrakā janmakṣaṇ hotā hai vahī mr̥ttikāpiṇḍakā nāśakṣaṇ hotā hai, aur vahī donoṁ 1koṭiyoṁmeṁ rahanevālā miṭṭīpanakā sthitikṣaṇ hotā hai; isīprakār antaraṁg aur bahiraṁg sādhanoṁ dvārā kiye jānevāle saṁskāroṁkī upasthitimeṁ, jo uttar paryāyakā janmakṣaṇ hotā hai vahī pūrva paryāyakā nāś kṣaṇ hotā hai, aur vahī donoṁ koṭiyoṁmeṁ rahanevāle dravyatvakā sthitikṣaṇ hotā hai .

aur jaise rāmapātrameṁ, mr̥ttikāpiṇḍameṁ aur miṭṭīpanameṁ utpād, vyay aur dhrauvya pratyek rūpameṁ (pratyek pr̥thak pr̥thak) vartate hone par bhī trisvabhāvasparśī mr̥ttikāmeṁ ve sampūrṇatayā (sabhī ek sāth) ek samayameṁ hī dekhe jāte haiṁ; isīprakār uttar paryāyameṁ, pūrva paryāyameṁ aur dravyatvameṁ utpād, vyay aur dhrauvya pratyekatayā (ek -ek) pravartamān hone par bhī

1. koṭi = prakār (miṭṭīpan to piṇḍarūp tathā rāmapātrarūpdonoṁ prakāroṁmeṁ vidyamān hai .)