Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 197 of 513
PDF/HTML Page 230 of 546

 

background image
mevotpādādayaḥ, kutaḥ kṣaṇabhedaḥ . tathā hiyathā kulāladaṇḍacakracīvarāropyamāṇasaṁskār-
sannidhau ya ev vardhamānasya janmakṣaṇaḥ, sa ev mr̥tpiṇḍasya nāśakṣaṇaḥ, sa ev ca koṭidvayādhi-
rūḍhasya mr̥ttikātvasya sthitikṣaṇaḥ, tathā antaraṁgabahiraṁgasādhanāropyamāṇasaṁskārasannidhau ya
evottaraparyāyasya janmakṣaṇaḥ, sa ev prāktanaparyāyasya nāśakṣaṇaḥ, sa ev ca koṭidvayādhirūḍhasya
dravyatvasya sthitikṣaṇaḥ
. yathā ca vardhamānamr̥tpiṇḍamr̥ttikātveṣu pratyekavartīnyutpādavyayadhrauvyāṇi
trisvabhāvasparśinyāṁ mr̥ttikāyāṁ sāmastyenaikasamay evāvalokyante, tathā uttaraprāktan-
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
197
rūpaparyāyeṇ sthitirityuktalakṣaṇasaṁjñitvotpādavyayadhrauvyaiḥ sah . tarhi kiṁ bauddhamatavadbhinnabhinnasamaye trayaṁ
bhaviṣyati . naivam . ekkammi cev samaye aṅgulidravyasya vakraparyāyavatsaṁsārijīvasya maraṇakāle r̥jugativat
kṣīṇakaṣāyacaramasamaye kevalajñānotpattivadayogicaramasamaye mokṣavaccetyekasminsamay ev . tamhā davvaṁ khu
tattidayaṁ yasmātpūrvoktaprakāreṇaikasamaye bhaṅgatrayeṇ pariṇamati tasmātsaṁjñālakṣaṇaprayojanādibhede‘pi pradeśā-
nāmabhedāttrayamapi khu sphu ṭaṁ dravyaṁ bhavati . yathedaṁ cāritrācāritraparyāyadvaye bhaṅgatrayamabheden darśitaṁ tathā
1. koṭi = prakār (miṭṭīpan to piṇḍarūp tathā rāmapātrarūpdonoṁ prakāroṁmeṁ vidyamān hai .)
bhinna -bhinna hotā hai, ek nahīṁ hotā,aisī bāt hr̥dayameṁ jamatī hai .)
(yahān̐ uparokta śaṁkākā samādhān kiyā jātā hai :isaprakār utpādādikā
kṣaṇabhed hr̥dayabhūmimeṁ tabhī utar sakatā hai jab yah mānā jāy ki ‘dravya svayaṁ hī utpanna
hotā hai, svayaṁ hī dhruv rahatā hai aur svayaṁ hī nāśako prāpta hotā hai !’ kintu aisā to
mānā nahīṁ gayā hai; (kyoṁki yah svīkār aur siddha kiyā gayā hai ki) paryāyoṁke hī
utpādādi haiṁ; (tab phi ra) vahān̐ kṣaṇabhed -kahān̐se ho sakatā hai ? yah samajhate haiṁ :
jaise kumhār, daṇḍa, cakra aur ḍorī dvārā āropit kiye jānevāle saṁskārakī
upasthitimeṁ jo rāmapātrakā janmakṣaṇ hotā hai vahī mr̥ttikāpiṇḍakā nāśakṣaṇ hotā hai, aur
vahī donoṁ
1koṭiyoṁmeṁ rahanevālā miṭṭīpanakā sthitikṣaṇ hotā hai; isīprakār antaraṁg aur
bahiraṁg sādhanoṁ dvārā kiye jānevāle saṁskāroṁkī upasthitimeṁ, jo uttar paryāyakā janmakṣaṇ
hotā hai vahī pūrva paryāyakā nāś kṣaṇ hotā hai, aur vahī donoṁ koṭiyoṁmeṁ rahanevāle
dravyatvakā sthitikṣaṇ hotā hai
.
aur jaise rāmapātrameṁ, mr̥ttikāpiṇḍameṁ aur miṭṭīpanameṁ utpād, vyay aur dhrauvya pratyek
rūpameṁ (pratyek pr̥thak pr̥thak) vartate hone par bhī trisvabhāvasparśī mr̥ttikāmeṁ ve sampūrṇatayā
(sabhī ek sāth) ek samayameṁ hī dekhe jāte haiṁ; isīprakār uttar paryāyameṁ, pūrva paryāyameṁ
aur dravyatvameṁ utpād, vyay aur dhrauvya pratyekatayā (ek -ek) pravartamān hone par bhī