yathā khalvekaṁ muktāphalasragdām hār iti sūtramiti muktāphalamiti tredhā vistāryate, tathaikaṁ dravyaṁ dravyamiti guṇ iti paryāy iti tredhā vistāryate . yathā caikasya muktāphalasragdāmnaḥ śuklo guṇaḥ śuklo hāraḥ śuklaṁ sūtraṁ śuklaṁ muktāphalamiti tredhā vistāryate, tathaikasya dravyasya sattāguṇaḥ saddravyaṁ sadguṇaḥ satparyāy iti tredhā vistāryate . yathā caikasmin muktāphalasragdāmni yaḥ śuklo guṇaḥ sa na hāro na sūtraṁ na muktāphalaṁ yaśca hāraḥ sūtraṁ muktāphalaṁ vā sa na śuklo guṇ itītaretarasya yastasyābhāvaḥ sa tadabhāv- lakṣaṇo‘tadbhāvo‘nyatvanibandhanabhūtaḥ, tathaikasmin dravye yaḥ sattāguṇastanna dravyaṁ nānyo guṇo sthānīyo yo‘sau śuklaguṇaḥ sa pradeśābheden kiṁ kiṁ bhaṇyate . śuklo hār iti śuklaṁ sūtramiti śuklaṁ muktāphalamiti bhaṇyate, yaśca hāraḥ sūtraṁ muktāphalaṁ vā taistribhiḥ pradeśābheden śuklo guṇo bhaṇyat iti tadbhāvasya lakṣaṇamidam . tadbhāvasyeti ko‘rthaḥ . hārasūtramuktāphalānāṁ śuklaguṇen sah tanmayatvaṁ pradeśābhinnatvamiti . tathā muktātmapadārthe yo‘sau śuddhasattāguṇaḥ sa pradeśābheden kiṁ kiṁ bhaṇyate . sattālakṣaṇaḥ paramātmapadārtha iti sattālakṣaṇaḥ kevalajñānādiguṇ iti sattālakṣaṇaḥ siddhaparyāy
anvayārtha : — [sat dravyaṁ ] ‘sat dravya’ [sat ca guṇaḥ ] ‘sat guṇ’ [ca ] aur [sat ca ev paryāyaḥ ] ‘sat paryāy’ — [iti ] is prakār [vistāraḥ ] (sattāguṇakā) vistār hai . [yaḥ khalu ] (unameṁ paraspar) jo [tasya abhāvaḥ ] ‘usakā abhāv’ arthāt ‘usarūp honekā abhāv’ hai [saḥ ] vah [tadbhāvaḥ ] ‘tad -abhāv’ [atadbhāvaḥ ] arthāt atadbhāv hai ..107..
ṭīkā : — jaise ek 1motiyoṁkī mālā ‘hār’ke rūpameṁ, ‘sūtra’ (dhāgā) ke rūpameṁ aur ‘motī’ ke rūpameṁ — (tridhā) tīn prakārase vistārit kī jātī hai, usīprakār ek ‘dravya,’ dravyake rūpameṁ, ‘guṇ’ke rūpameṁ aur ‘paryāy’ke rūpameṁ — tīn prakārase vistārit kiyā jātā hai .
aur jaise ek motiyoṁkī mālākā śuklatva guṇ, ‘śukla hār,’ ‘śukla dhāgā’, aur ‘śukla motī’, — aise tīn prakārase vistārit kiyā jātā hai, usīprakār ek dravyakā sattāguṇ ‘satdravya’, ‘satguṇ’, aur ‘satparyāy’, — aise tīn prakārase vistārit kiyā jātā hai .
aur jis prakār ek motiyoṁkī mālāmeṁ jo śuklatvaguṇ hai vah hār nahīṁ hai, dhāgā nahīṁ hai yā motī nahīṁ hai, aur jo hār, dhāgā yā motī hai vah śuklatvaguṇ nahīṁ hai; — isaprakār
208pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
1 motiyoṁkī mālā = motī kā hār, mauktikamālā .