Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 211 of 513
PDF/HTML Page 244 of 546

 

background image
ekasmindravye yad dravyaṁ guṇo na tadbhavati, yo guṇaḥ sa dravyaṁ na bhavatītyevaṁ yad dravyasya
guṇarūpeṇ guṇasya vā dravyarūpeṇ tenābhavanaṁ so‘tadbhāvaḥ, etāvataivānyatvavyavahārasiddheḥ . na
punardravyasyābhāvo guṇo guṇasyābhāvo dravyamityevaṁlakṣaṇo‘bhāvo‘tadbhāvaḥ . evaṁ satyekadravya-
syānekatvamubhayaśūnyatvamapoharūpatvaṁ vā syāt . tathā hiyathā khalu cetanadravyasyābhāvo-
‘cetanadravyamacetanadravyasyābhāvaścetanadravyamiti tayoranekatvaṁ, tathā dravyasyābhāvo guṇo
guṇasyābhāvo dravyamityekasyāpi dravyasyānekatvaṁ syāt
. yathā suvarṇasyābhāve suvarṇatvasyā-
bhāvaḥ suvarṇatvasyābhāve suvarṇasyābhāv ityubhayaśūnyatvaṁ, tathā dravyasyābhāve guṇasyābhāvo
yo‘pi guṇaḥ sa na tattvaṁ dravyamarthataḥ paramārthataḥ, yaḥ śuddhasattāguṇaḥ sa muktātmadravyaṁ na bhavati .
śuddhasattāśabden muktātmadravyaṁ vācyaṁ na bhavatītyarthaḥ . eso hi atabbhāvo eṣ uktalakṣaṇo hi
sphu ṭamatadbhāvaḥ . uktalakṣaṇ iti ko‘rthaḥ . guṇaguṇinoḥ saṁjñādibhede‘pi pradeśabhedābhāvaḥ . ṇev abhāvo
tti ṇiddiṭṭho naivābhāv iti nirdiṣṭaḥ . naiv abhāv iti ko‘rthaḥ . yathā sattāvācakaśabden muktātma-
dravyaṁ vācyaṁ na bhavati tathā yadi sattāpradeśairapi sattāguṇātsakāśādbhinnaṁ bhavati tadā yathā
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
211
ṭīkā :ek dravyameṁ, jo dravya hai vah guṇ nahīṁ hai, jo guṇ hai vah dravya nahīṁ hai;
isaprakār jo dravyakā guṇarūpase abhavan (-na honā) athavā guṇakā dravyarūpase abhavan vah
atadbhāv hai; kyoṁki itanese hī anyatvavyavahār (-anyatvarūp vyavahār) siddha hotā hai
. parantu
dravyakā abhāv guṇ hai, guṇakā abhāv dravya hai;aise lakṣaṇavālā abhāv vah atadbhāv nahīṁ
hai . yadi aisā ho to (1) ek dravyako anekatva ā jāyagā, (2) ubhayaśūnyatā (donoṁkā
abhāv) ho jāyagī, athavā (3) apoharūpatā ā jāyagī . isī ko samajhāte haiṁ :
(dravyakā abhāv vah guṇ hai aur guṇakā abhāv vah dravya; vah aisā mānane par pratham
doṣ is prakār āyagā :)
(1) jaise cetanadravyakā abhāv vah acetan dravya hai, acetanadravyakā abhāv vah
cetanadravya hai,isaprakār unake anekatva (dvitva) hai, usīprakār dravyakā abhāv vah guṇ,
guṇakā abhāv vah dravyaisaprakār ek dravyake bhī anekatva ā jāyagā . (arthāt dravyake
ek honepar bhī usake anekatvakā prasaṁg ā jāyagā .)
(athavā ubhayaśūnyatvarūp dūsarā doṣ is prakār ātā hai :)
(2) jaise suvarṇake abhāv hone par suvarṇatvakā abhāv ho jātā hai aur
suvarṇatvakā abhāv hone par suvarṇakā abhāv ho jātā hai,isaprakār ubhayaśūnyatva
donoṁkā abhāv ho jātā hai; usīprakār dravyakā abhāv hone par guṇakā abhāv aur guṇakā
abhāv hone par dravyakā abhāv ho jāyagā;
isaprakār ubhayaśūnyatā ho jāyagī . (arthāt