yaḥ khalu dravyasvabhāvaḥ pariṇāmaḥ sa guṇaḥ sadaviśiṣṭaḥ .
sadavasthitaṁ svabhāve dravyamiti jinopadeśo‘yam ..109..
dravyaṁ hi svabhāve nityamavatiṣṭhamānatvātsaditi prāk pratipāditam . svabhāvastu
dravyasya pariṇāmo‘bhihitaḥ . ya ev dravyasya svabhāvabhūtaḥ pariṇāmaḥ, sa ev sadaviśiṣṭo
guṇ itīh sādhyate . yadev hi dravyasvarūpavr̥ttibhūtamastitvaṁ dravyapradhānanirdeśātsaditi
saṁśabdyate tadaviśiṣṭaguṇabhūt ev dravyasya svabhāvabhūtaḥ pariṇāmaḥ, dravyavr̥tterhi trikoṭisamay-
bhinnasya suvarṇasyābhāvastathaiv suvarṇapradeśebhyo bhinnasya suvarṇatvaguṇasyāpyabhāvaḥ, tathā sattāguṇ-
pradeśebhyo bhinnasya muktajīvadravyasyābhāvastathaiv muktajīvadravyapradeśebhyo bhinnasya sattāguṇasyāpyabhāvaḥ
ityubhayaśūnyatvaṁ prāpnoti . yathedaṁ muktajīvadravye saṁjñādibhedabhinnasyātadbhāvastasya sattāguṇen sah
pradeśābhedavyākhyānaṁ kr̥taṁ tathā sarvadravyeṣu yathāsaṁbhavaṁ jñātavyamityarthaḥ ..108.. evaṁ dravyasyāstitva-
kathanarūpeṇ prathamagāthā, pr̥thaktvalakṣaṇātadbhāvābhidhānānyatvalakṣaṇayoḥ kathanen dvitīyā, saṁjñālakṣaṇ-
prayojanādibhedarūpasyātadbhāvasya vivaraṇarūpeṇ tr̥tīyā, tasyaiv dr̥ḍhīkaraṇārthaṁ ca caturthīti dravyaguṇ-
yorabhedaviṣaye yuktikathanamukhyatayā gāthācatuṣṭayen pañcamasthalaṁ gatam . ath sattā guṇo bhavati, dravyaṁ
1. vr̥tti = vartanā; astitva rahanā vah; ṭikanā vah .
kahānajainaśāstramālā ]
jñeyatattva -prajñāpan
213
anvayārtha : — [yaḥ khalu ] jo, [dravyasvabhāvaḥ pariṇāmaḥ ] dravyakā svabhāvabhūt
(utpādavyayadhrauvyātmak) pariṇām hai [saḥ ] vah (pariṇām) [sadaviśiṣṭaḥ guṇaḥ ] ‘sat’
se aviśiṣṭa (-sattāse abhinna hai aisā) guṇ hai . [svabhāve avasthitaṁ ] ‘svabhāvameṁ
avasthit (honese) [dravyaṁ ] dravya [sat ] sat hai’ — [iti jinopadeśaḥ ] aisā jo (99
vīṁ gāthāmeṁ kathit) jinopadeś hai [ayam ] vahī yah hai . (arthāt 99vīṁ gāthāke
kathanameṁse is gāthāmeṁ kathit bhāv sahaj hī nikalatā hai .) ..109..
ṭīkā : — dravya svabhāvameṁ nitya avasthit honese sat hai, — aisā pahale (99vīṁ
gāthāmeṁ) pratipādit kiyā gayā hai; aur (vahān̐) dravyakā svabhāv pariṇām kahā gayā hai .
yahān̐ yah siddha kiyā jā rahā hai ki — jo dravyakā svabhāvabhūt pariṇām hai vahī ‘sat’
se aviśiṣṭa (-astitvase abhinna aisā – astitvase koī anya nahīṁ aisā) guṇ hai .
dravyake svarūpakā vr̥ttibhūt aisā jo astitva dravyapradhān kathanake dvārā ‘sat’ śabdase
kahā jātā hai usase aviśiṣṭa (-us astitvase ananya) guṇabhūt hī dravyasvabhāvabhūt
pariṇām hai; kyoṁki dravyakī 1vr̥tti (astitva) tīn prakārake samayako sparśit karatī honese