dravyaṁ hi svabhāve nityamavatiṣṭhamānatvātsaditi prāk pratipāditam . svabhāvastu dravyasya pariṇāmo‘bhihitaḥ . ya ev dravyasya svabhāvabhūtaḥ pariṇāmaḥ, sa ev sadaviśiṣṭo guṇ itīh sādhyate . yadev hi dravyasvarūpavr̥ttibhūtamastitvaṁ dravyapradhānanirdeśātsaditi saṁśabdyate tadaviśiṣṭaguṇabhūt ev dravyasya svabhāvabhūtaḥ pariṇāmaḥ, dravyavr̥tterhi trikoṭisamay- bhinnasya suvarṇasyābhāvastathaiv suvarṇapradeśebhyo bhinnasya suvarṇatvaguṇasyāpyabhāvaḥ, tathā sattāguṇ- pradeśebhyo bhinnasya muktajīvadravyasyābhāvastathaiv muktajīvadravyapradeśebhyo bhinnasya sattāguṇasyāpyabhāvaḥ ityubhayaśūnyatvaṁ prāpnoti . yathedaṁ muktajīvadravye saṁjñādibhedabhinnasyātadbhāvastasya sattāguṇen sah pradeśābhedavyākhyānaṁ kr̥taṁ tathā sarvadravyeṣu yathāsaṁbhavaṁ jñātavyamityarthaḥ ..108.. evaṁ dravyasyāstitva- kathanarūpeṇ prathamagāthā, pr̥thaktvalakṣaṇātadbhāvābhidhānānyatvalakṣaṇayoḥ kathanen dvitīyā, saṁjñālakṣaṇ- prayojanādibhedarūpasyātadbhāvasya vivaraṇarūpeṇ tr̥tīyā, tasyaiv dr̥ḍhīkaraṇārthaṁ ca caturthīti dravyaguṇ- yorabhedaviṣaye yuktikathanamukhyatayā gāthācatuṣṭayen pañcamasthalaṁ gatam . ath sattā guṇo bhavati, dravyaṁ
anvayārtha : — [yaḥ khalu ] jo, [dravyasvabhāvaḥ pariṇāmaḥ ] dravyakā svabhāvabhūt (utpādavyayadhrauvyātmak) pariṇām hai [saḥ ] vah (pariṇām) [sadaviśiṣṭaḥ guṇaḥ ] ‘sat’ se aviśiṣṭa (-sattāse abhinna hai aisā) guṇ hai . [svabhāve avasthitaṁ ] ‘svabhāvameṁ avasthit (honese) [dravyaṁ ] dravya [sat ] sat hai’ — [iti jinopadeśaḥ ] aisā jo (99 vīṁ gāthāmeṁ kathit) jinopadeś hai [ayam ] vahī yah hai . (arthāt 99vīṁ gāthāke kathanameṁse is gāthāmeṁ kathit bhāv sahaj hī nikalatā hai .) ..109..
ṭīkā : — dravya svabhāvameṁ nitya avasthit honese sat hai, — aisā pahale (99vīṁ gāthāmeṁ) pratipādit kiyā gayā hai; aur (vahān̐) dravyakā svabhāv pariṇām kahā gayā hai . yahān̐ yah siddha kiyā jā rahā hai ki — jo dravyakā svabhāvabhūt pariṇām hai vahī ‘sat’ se aviśiṣṭa (-astitvase abhinna aisā – astitvase koī anya nahīṁ aisā) guṇ hai .
dravyake svarūpakā vr̥ttibhūt aisā jo astitva dravyapradhān kathanake dvārā ‘sat’ śabdase kahā jātā hai usase aviśiṣṭa (-us astitvase ananya) guṇabhūt hī dravyasvabhāvabhūt pariṇām hai; kyoṁki dravyakī 1vr̥tti (astitva) tīn prakārake samayako sparśit karatī honese
1. vr̥tti = vartanā; astitva rahanā vah; ṭikanā vah .