paryāyā hi paryāyabhūtāyā ātmavyatirekavyakteḥ kāl ev sattvāttato‘nyakāleṣu bhavantyasanta ev . yaśca paryāyāṇāṁ dravyatvabhūtayānvayaśaktyānusyūtaḥ kramānupātī svakāle prādurbhāvaḥ tasminparyāyabhūtāyā ātmavyatirekavyakteḥ pūrvamasattvātparyāyā anya ev . tataḥ paryāyāṇāmanyatven niścīyate paryāyasvarūpakartr̥karaṇādhikaraṇabhūtatven paryāyebhyo‘pr̥thagbhūtasya dravyasyāsadutpādaḥ . tathā hi — na hi manujastridaśo vā siddho vā syāt, na hi tridaśo manujo vā siddho vā syāt . evamasan kathamananyo nām syāt, yenānya ev na syāt; yen ca niṣpadyamānamanujādiparyāyaṁ jāyamānavalayādivikāraṁ kāṁcanamiv jīvadravyamapi pratipad- manyanna syāt ..113.. devaparyāyakāle manuṣyaparyāyasyānupalambhāt . devo vā māṇuso va siddho vā devo vā manuṣyo na bhavati svātmopalabdhirūpasiddhaparyāyo vā na bhavati . kasmāt . paryāyāṇāṁ parasparaṁ bhinnakālatvāt, suvarṇadravye kuṇḍalādiparyāyāṇāmiv . evaṁ ahojjamāṇo evamabhavansan aṇaṇṇabhāvaṁ kadhaṁ lahadi ananyabhāv-
ṭīkā : — paryāyeṁ paryāyabhūt svavyatirekavyaktike kālameṁ hī sat (-vidyamān) honese, usase anya kāloṁmeṁ asat (-avidyamān) hī haiṁ . aur paryāyoṁkā dravyatvabhūt anvayaśaktike sāth guṁthā huā (-ekarūpatāse yukta) jo kramānupātī (kramānusār) svakālameṁ utpād hotā hai usameṁ paryāyabhūt svavyatirekavyaktikā pahale asatpanā honese, paryāyeṁ anya hī haiṁ . isīliye paryāyoṁkī anyatāke dvārā dravyakā — jo ki paryāyoṁke svarūpakā kartā, karaṇ aur adhikaraṇ honese paryāyoṁse apr̥thak hai usakā — asat -utpād niścit hotā hai .
na hotā huā ananya (-vahakā vahī) kaise ho sakatā hai, ki jisase anya hī na ho aur jisase manuṣyādi paryāyeṁ utpanna hotī haiṁ aisā jīv dravya bhī — valayādi vikār (kaṁkaṇādi paryāyeṁ) jisake utpanna hotī haiṁ aise suvarṇakī bhān̐ti — pad -pad par (prati paryāy par) anya na ho ? [jaise kaṁkaṇ, kuṇḍal ityādi paryāyeṁ anya haiṁ, (-bhinna -bhinna haiṁ, ve kī ve hī nahīṁ haiṁ) isaliye un paryāyoṁkā kartā suvarṇa bhī anya hai, isīprakār manuṣya, dev ityādi paryāyeṁ anya haiṁ, isaliye un paryāyoṁkā kartā jīvadravya bhī paryāyāpekṣāse anya hai . ]
bhāvārtha : — jīvake anādi ananta -hone par bhī, manuṣya paryāyakālameṁ devaparyāyakī yā svātmopalabdhirūp siddhaparyāyakī aprāpti hai arthāt manuṣya, dev yā siddha nahīṁ hai, isaliye ve paryāyeṁ anya anya haiṁ . aisā honese, un paryāyoṁkā karttā, sādhan aur ādhār jīv bhī paryāyāpekṣāse anyapaneko prāpta hotā hai . isaprakār jīvakī bhān̐ti pratyek dravyake paryāyāpekṣāse