vartyādhāreṇ dīpaśikhārūpeṇ pariṇamayati, tathā karmāgniḥ kartā tailasthānīyaṁ śuddhātmasvabhāvaṁ tiraskr̥tya vartisthānīyaśarīrādhāreṇ dīpaśikhāsthānīyanaranārakādiparyāyarūpeṇ pariṇamayati . tato jñāyate manuṣyādiparyāyāḥ niścayanayen karmajanitā iti ..117.. ath naranārakādiparyāyeṣu kathaṁ jīvasya svabhāvābhibhavo jātastatra kiṁ jīvābhāv iti praśne pratyuttaraṁ dadāti — ṇaraṇārayatiriyasurā jīvā naranārakatiryaksuranāmāno jīvāḥ santi tāvat . khalu sphu ṭam . kathaṁbhūtāḥ . ṇāmakammaṇivvattā naranārakādisvakīyasvakīyanāmakarmaṇā nirvr̥ttāḥ . ṇa hi te laddhasahāvā kiṁtu yathā māṇikyabaddhasuvarṇa- kaṅkaṇeṣu māṇikyasya hi mukhyatā nāsti, tathā te jīvāścidānandaikaśuddhātmasvabhāvamalabhamānāḥ santo kiyā jānevālā dīpak jyotikā kārya hai, usīprakār karmasvabhāvake dvārā jīvake svabhāvakā parābhav karake kī jānevālī manuṣyādiparyāyeṁ karmake kārya haiṁ .
bhāvārtha : — manuṣyādiparyāyeṁ 116vīṁ gāthāmeṁ kahī gaī rāg -dveṣamay kriyāke phal haiṁ; kyoṁki us kriyāse karmabandha hotā hai, aur karma jīvake svabhāvakā parābhav karake manuṣyādiparyāyoṁko utpanna karate haiṁ ..117..
ab yah nirṇay karate haiṁ ki manuṣyādiparyāyoṁmeṁ jīvake svabhāvakā parābhav kis kāraṇase hotā hai ? : —
anvayārtha : — [naranārakatiryaksurāḥ jīvāḥ ] manuṣya, nārak, tiryaṁc aur devarūp jīv [khalu ] vāstavameṁ [nāmakarma nirvr̥ttāḥ ] nāmakarmase niṣpanna haiṁ . [hi ] vāstavameṁ [svakarmāṇi ] ve apane karmarūpase [pariṇamamānāḥ ] pariṇamit hote haiṁ isaliye [te na labdhasvabhāvāḥ ] unheṁ svabhāvakī upalabdhi nahīṁ hai ..118..
nij karmarūp pariṇamanathī ja svabhāvalabdhi na temane. 118.