Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 234 of 513
PDF/HTML Page 267 of 546

 

234pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-

amī manuṣyādayaḥ paryāyā nāmakarmanirvr̥ttāḥ santi tāvat . na punaretāvatāpi tatra jīvasya svabhāvābhibhavo‘sti, yathā kanakabaddhamāṇikyakaṁk ṇeṣu māṇikyasya . yattatra naiv jīvaḥ svabhāvamupalabhate tat svakarmapariṇamanāt, payaḥpūravat . yathā khalu payaḥpūraḥ pradeśasvādābhyāṁ picumandacandanādivanarājīṁ pariṇamanna dravatvasvādutvasvabhāvamupalabhate, tathātmāpi pradeśabhāvābhyāṁ karmapariṇamanānnāmūrtatvaniruparāgaviśuddhimattvasvabhāvamupalabhate ..118.. labdhasvabhāvā na bhavanti, ten kāraṇen svabhāvābhibhavo bhaṇyate, na ca jīvābhāvaḥ . kathaṁbhūtāḥ santo labdhasvabhāvā na bhavanti . pariṇamamāṇā sakammāṇi svakīyodayāgatakarmāṇi sukhaduḥkharūpeṇ pariṇamamānā iti . ayamatrārthaḥyathā vr̥kṣasecanaviṣaye jalapravāhaścandanādivanarājirūpeṇ pariṇataḥ sansvakīy-

ṭīkā :pratham to, yah manuṣyādiparyāyeṁ nāmakarmase niṣpanna haiṁ, kintu itanese bhī vahān̐ jīvake svabhāvakā parābhav nahīṁ hai; jaise kanakabaddha (suvarṇameṁ jaṛe huye) māṇikavāle kaṁkaṇoṁmeṁ māṇikake svabhāvakā parābhav nahīṁ hotā tadanusār . jo vahān̐ jīv svabhāvako upalabdha nahīṁ karatāanubhav nahīṁ karatā so svakarmarūp pariṇamit honese hai, pānīke pūr (bārḥ) kī bhān̐ti . jaise pānīkā pūr pradeśase aur svādase nimba -candanādivanarājirūp (nīm, candan ityādi vr̥kṣoṁkī lambī paṁktirūp) pariṇamit hotā huā ( apane 1dravatva aur 2svādutvarūp svabhāvako upalabdha nahīṁ karatā, usīprakār ātmā bhī pradeśase aur bhāvase svakarmarūp pariṇamit honese (apane) amūrtatva aur 3niruparāg viśuddhimatvarūp svabhāvako upalabdha nahīṁ karatā .

bhāvārtha :manuṣyādiparyāyoṁmeṁ karma kahīṁ jīvake svabhāvako na to hanatā hai aur na ācchādit karatā hai; parantu vahān̐ jīv svayaṁ hī apane doṣase karmānusār pariṇaman karatā hai, isaliye use apane svabhāvakī upalabdhi nahīṁ hai . jaise pānīkā pūr pradeśakī apekṣāse vr̥kṣoṁke rūpase pariṇamit hotā huā apane pravāhīpanerūp svabhāvako upalabdha karatā huā anubhav nahīṁ karatā, aur svādakī apekṣāse vr̥kṣarūp pariṇamit hotā huā apane svādiṣṭapanerūp svabhāvako upalabdha nahīṁ karatā, usīprakār ātmā bhī pradeśakī apekṣāse svakarmānusār pariṇamit hotā huā apane amūrtasvarūp svabhāvako upalabdha nahīṁ karatā aur bhāvakī apekṣāse svakarmarūp pariṇamit hotā huā uparāgase rahit viśuddhivālāpanārūp apane svabhāvako upalabdha nahīṁ karatā . isase yah niścit hotā hai ki manuṣyādiparyāyoṁmeṁ jīvoṁko apane hī doṣase apane 1. dravatva = pravāhīpanā . 2. svādutva = svādiṣṭapanā . 3. niruparāg -viśuddhimatva = uparāg (-malinatā, vikār) rahit viśuddhivālāpanā [arūpīpanā aur nirvikār

-viśuddhivālāpanā ātmākā svabhāv hai . ]