yo hi nām saṁsāranāmāyamātmanastathāvidhaḥ pariṇāmaḥ sa ev dravyakarmaśleṣahetuḥ . ath tathāvidhapariṇāmasyāpi ko hetuḥ . dravyakarma hetuḥ, tasya dravyakarmasaṁyuktatvenaivopalambhāt . evaṁ satītaretarāśrayadoṣaḥ . na hi; anādiprasiddhadravyakarmābhisaṁbaddhasyātmanaḥ prāktanadravyakarmaṇastatra hetutvenopādānāt . evaṁ kāryakāraṇabhūtanavapurāṇadravyakarmatvādātmanastathāvidhapariṇāmo gāthācatuṣṭayen dvitīyasthalaṁ gatam . ath saṁsārasya kāraṇaṁ jñānāvaraṇādi dravyakarma tasya tu kāraṇaṁ mithyātvarāgādipariṇām ityāvedayati — ādā nirdoṣiparamātmā niścayen śuddhabuddhaikasvabhāvo‘pi vyavahāreṇānādikarmabandhavaśāt kammamalimaso karmamalīmaso bhavati . tathābhavansan kiṁ karoti . pariṇāmaṁ
anvayārtha : — [karmamalīmasaḥ ātmā ] karmase malin ātmā [karmasaṁyuktaṁ pariṇāmaṁ ] karmasaṁyukta pariṇāmako (-dravyakarmake saṁyogase honevāle aśuddha pariṇāmako) [labhate ] prāpta karatā hai . [tataḥ ] usase [karma śliṣyati ] karma cipak jātā hai (-dravyakarmakā baṁdh hotā hai ); [tasmāt tu ] isaliye [pariṇāmaḥ karma ] pariṇām vah karma hai ..121..
ṭīkā : — ‘saṁsār’ nāmak jo yah ātmākā tathāvidh (-usaprakārakā) pariṇām hai vahī dravyakarmake cipakanekā hetu hai . ab, us prakārake pariṇāmakā hetu kaun hai ? (isake uttarameṁ kahate haiṁ kiḥ) dravyakarma usakā hetu hai, kyoṁki 1dravyakarmakī saṁyuktatāse hī vah dekhā jātā hai .
(śaṁkā : – ) aisā honese 2itaretarāśrayadoṣ āyagā ! (samādhān : – ) nahīṁ āyagā; kyoṁki anādisiddha dravyakarmake sāth saṁbaddha aise ātmākā jo pūrvakā 3dravyakarma hai usakā vahān̐ heturūpase grahaṇ (-svīkār) kiyā gayā hai .
par usakā kāraṇ punaḥ dravyakarma kahā hai, isaliye śaṁkākārako śaṁkā hotī hai ki is bātameṁ itaretarāśray doṣ ātā hai .
1. dravyakarmake saṁyogase hī aśuddha pariṇām hote haiṁ, dravyakarmake binā ve kabhī nahīṁ hote; isaliye dravyakarma aśuddha pariṇāmakā kāraṇ hai .
2. ek asiddha bātako siddha karaneke liye dūsarī asiddha bātakā āśray liyā jāy, aur phi ra us dūsarī bātako siddha karaneke liye pahalīkā āśray liyā jāy, – so is tarka -doṣako itaretarāśrayadoṣ kahā jātā hai .
3. navīn dravyakarmakā kāraṇ aśuddha ātmapariṇām hai, aur us aśuddha ātmapariṇāmakā kāraṇ vahakā vahī (navīn) dravyakarma nahīṁ kintu pahalekā (purānā) dravyakarma hai; isaliye isameṁ itaretarāśray doṣ nahīṁ ātā .