khalvātmā pariṇamati . yaḥ kaścanāpyātmanaḥ pariṇāmaḥ sa sarvo‘pi cetanāṁ nātivartat iti tātparyam . cetanā punarjñānakarmak rmaphalatven tredhā . tatra jñānapariṇatirjñānacetanā, karmapariṇatiḥ karmacetanā, karmaphalapariṇatiḥ karmaphalacetanā ..123..
ṇāṇaṁ aṭṭhaviyappo kammaṁ jīveṇ jaṁ samāraddhaṁ .
vā phale vā . kasya phale . kammaṇo karmaṇaḥ . bhaṇidā bhaṇitā kathiteti . jñānapariṇatiḥ jñānacetanā agre vakṣyamāṇā, karmapariṇatiḥ ka rmacetanā, ka rmaphalapariṇatiḥ karmaphalacetaneti bhāvārthaḥ ..123.. ath jñānakarmakarmaphalarūpeṇ tridhā cetanāṁ viśeṣeṇ vicārayati — ṇāṇaṁ aṭṭhaviyappaṁ jñānaṁ matyādibhedenāṣṭavikalpaṁ bhavati . athavā pāṭhāntaram — ṇāṇaṁ aṭṭhaviyappo jñānamarthavikalpaḥ . tathāhi — arthaḥ paramātmādipadārthaḥ, anantajñānasukhādirūpo‘hamiti rāgādyāsravāstu matto bhinnā iti svaparākārāvabhāsenādarśa ivārtha- ātmākā svarūp hai; us rūp (cetanārūp) vāstavameṁ ātmā pariṇamit hotā hai . ātmākā jo kuch bhī pariṇām ho vah sab hī cetanākā ullaṁghan nahīṁ karatā, (arthāt ātmākā koī bhī pariṇām cetanāko kiṁcitmātra bhī nahīṁ choṛatā — binā cetanāke bilakul nahīṁ hotā) — aisā tātparya hai . aur cetanā jñānarūp, karmarūp aur karmaphalarūpase tīn prakārakī hai . usameṁ jñānapariṇati (jñānarūpase pariṇati) vah jñānacetanā, karma pariṇati vah karmacetanā aur karmaphalapariṇati vah karmaphalacetanā hai ..123.. ab jñān, karma aur karmaphalakā svarūp varṇan karate haiṁ : —
anvayārtha* : — [arthavikalpaḥ ] arthavikalpa (arthāt sva -par padārthoṁkā bhinnatāpūrvak yugapat avabhāsan) [jñānaṁ ] vah jñān hai; [jīven ] jīvake dvārā [yat samārabdhaṁ ] jo kiyā jā rahā ho [karma ] vah karma hai, [tad anekavidhaṁ ] vah anek prakārakā hai; [saukhyaṁ vā duḥkhaṁ vā ] sukh athavā duḥkh [phalaṁ iti bhaṇitam ] vah karmaphal kahā gayā hai ..124.. che ‘jñān’ arthavikalpa, ne jīvathī karātuṁ ‘karma’ che,