appā pariṇāmappā pariṇāmo ṇāṇakammaphalabhāvī .
bhaṇyate . saiv karmacetaneti . tamaṇegavidhaṁ bhaṇidaṁ tacca karma śubhāśubhśuddhopayogabhedenānekavidhaṁ trividhaṁ bhaṇitam . idānīṁ phalacetanā kathyate — phalaṁ ti sokkhaṁ va dukkhaṁ vā phalamiti sukhaṁ vā duḥkhaṁ vā . viṣayānurāgarūpaṁ yadaśubhopayogalakṣaṇaṁ karma tasya phalamākulatvotpādakaṁ nārakādiduḥkhaṁ, yacca dharmānu- rāgarūpaṁ śubhopayogalakṣaṇaṁ karma tasya phalaṁ cakravartyādipañcendriyabhogānubhavarūpaṁ, taccāśuddhaniścayen sukhamapyākulotpādakatvāt śuddhaniścayen duḥkhamev . yacca rāgādivikalparahitaśuddhopayogapariṇatirūpaṁ karma tasya phalamanākulatvotpādakaṁ paramānandaikarūpasukhāmr̥tamiti . evaṁ jñānakarmakarmaphalacetanāsvarūpaṁ jñāt-
bhāvārtha : — jisameṁ sva, sva -rūpase aur par -rūpase (paraspar ekamek huye binā, spaṣṭa bhinnatāpūrvak) ek hī sāth pratibhāsit ho so jñān hai .
jīvake dvārā kiyā jānevālā bhāv vah (jīvakā) karma hai . usake mukhya do bhed haiṁ : (1) nirupādhik (svābhāvik) śuddhabhāvarūp karma, aur (2) aupādhik śubhāśubhabhāvarūp karma .
is karmake dvārā utpanna honevālā sukh athavā duḥkh karmaphal hai . vahān̐, dravyakarmarūp upādhimeṁ yukta na honese jo nirupādhik śuddhabhāvarūp karma hotā hai, usakā phal to anākulatā jisakā lakṣaṇ hai aisā svabhāvabhūt sukh hai; aur dravyakarmarūp upādhimeṁ yukta honese jo aupādhik śubhāśubhabhāvarūp karma hotā hai, usakā phal vikārabhūt duḥkh hai, kyoṁki usameṁ anākulatā nahīṁ, kintu ākulatā hai .
isaprakār jñān, karma aur karmaphalakā svarūp kahā gayā ..124..
ab jñān, karma aur karmaphalako ātmārūpase niścit karate haiṁ : —
anvayārtha : — [ātmā pariṇāmātmā ] ātmā pariṇāmātmak hai; [pariṇāmaḥ ] pariṇām [jñānakarmaphalabhāvī ] jñānarūp, karmarūp aur karmaphalarūp hotā hai; [tasmāt ] isaliye [jñānaṁ
pariṇām -ātmak jīv che, pariṇām jñānādik bane; tethī karamaph ḷa, karma tem ja jñān ātmā jāṇaje. 125.