Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 246 of 513
PDF/HTML Page 279 of 546

 

ātmā hi tāvatpariṇāmātmaiv, pariṇāmaḥ svayamātmeti svayamuktatvāt . pariṇāmastu cetanātmakatven jñānaṁ karma karmaphalaṁ vā bhavituṁ śīlaḥ, tanmayatvāccetanāyāḥ . tato jñānaṁ karma karmaphalaṁ cātmaiv . evaṁ hi śuddhadravyanirūpaṇāyāṁ paradravyasaṁparkāsaṁbhavātparyāyāṇāṁ dravyāntaḥ- pralayācca śuddhadravya evātmāvatiṣṭhate ..125..

athaivamātmano jñeyatāmāpannasya śuddhatvaniścayāt jñānatattvasiddhau śuddhātmatattvopalambho vyam ..124.. ath jñānakarmakarmaphalānyabhedanayenātmaiv bhavatīti prajñāpayatiappā pariṇāmappā ātmā bhavati . kathaṁbhūtaḥ . pariṇāmātmā pariṇāmasvabhāvaḥ . kasmāditi cet ‘pariṇāmo sayamādā’ iti pūrvaṁ svayamev bhaṇitatvāt . pariṇāmaḥ kathyatepariṇāmo ṇāṇakammaphalabhāvī pariṇāmo bhavati . kiṁviśiṣṭaḥ . jñānakarmakarmaphalabhāvī; jñānakarmakarmaphalarūpeṇ bhavituṁ śīl ityarthaḥ . tamhā yasmādevaṁ tasmātkāraṇāt . ṇāṇaṁ pūrvasūtroktā jñānacetanā . kammaṁ tatraivauktalakṣaṇā karmacetanā . phalaṁ ca pūrvoktalakṣaṇaphalacetanā ca . ādā muṇedavvo iyaṁ cetanā trividhāpyabhedanayenātmaiv mantavyo jñātavya iti . etāvatā kimuktaṁ bhavati . trividhacetanāpariṇāmen pariṇāmī sannātmā kiṁ karoti . niścayaratnatrayātmakaśuddhapariṇāmen mokṣaṁ sādhayati, śubhāśubhābhyāṁ punarbandhamiti ..125.. evaṁ trividhacetanākathanamukhyatayā gāthātrayeṇ caturtha- sthalaṁ gatam . ath sāmānyajñeyādhikārasamāptau pūrvoktabhedabhāvanāyāḥ śuddhātmaprāptirūpaṁ phalaṁ darśayati karma phalaṁ ca ] jñān, karma aur karmaphal [ātmā jñātavyaḥ ] ātmā hai aisā samajhanā ..125..

ṭīkā :pratham to ātmā vāstavameṁ pariṇāmasvarūp hī hai, kyoṁki ‘pariṇām svayaṁ ātmā hai’ aisā (112vīṁ gāthāmeṁ bhagavat kundakundācāryadevane) svayaṁ kahā hai; tathā pariṇām cetanāsvarūp honese jñān, karma aur karmaphalarūp honeke svabhāvavālā hai, kyoṁki cetanā tanmay (jñānamay, karmamay athavā karmaphalamay) hotī hai . isaliye jñān, karma karmaphal ātmā hī hai .

isaprakār vāstavameṁ śuddhadravyake nirūpaṇameṁ paradravyake saṁparkakā (sambandha; saṁg) asaṁbhav honese aur paryāyeṁ dravyake bhītar 1pralīn ho jānese ātmā śuddhadravya hī rahatā hai ..125..

ab, isaprakār 2jñeyapaneko prāpta ātmākī śuddhatāke niścayase jñānatattvakī siddhi hone par śuddha ātmatattvakī upalabdhi (-anubhav, prāpti) hotī hai; isaprakār usakā abhinandan karate hue (arthāt ātmākī śuddhatāke nirṇayakī praśaṁsā karate huedhanyavād dete hue), dravyasāmānyake varṇanakā upasaṁhār karate haiṁ :

246pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-

1. pralīn ho jānā = atyaṁt līn ho jānā; magna ho jānā; ḍūb jānā; adr̥śya ho jānā .

2. jñeyapaneko prāpta = jñeyabhūt . (ātmā jñānarūp bhī aur jñeyarūp bhī hai, is jñeyatattva -prajñāpan adhikārameṁ yahān̐ dravya sāmānyakā nirūpaṇ kiyā jā rahā hai; usameṁ ātmā jñeyabhūtarūpase samāviṣṭa huā hai .)