yasya sa lokaḥ . yatra yāvati punarākāśe jīvapudgalayorgatisthitī na saṁbhavato, dharmādharmau nāvasthitau, na kālo durlalitastāvatkevalamākāśamātmatven svalakṣaṇaṁ yasya so‘lokaḥ ..128..
uppādaṭṭhidibhaṁgā poggalajīvappagassa logassa .
mukhyavr̥ttyārthaparyāy iti vyavasthāpayati — jāyaṁte jāyante . ke kartāraḥ . uppādaṭṭhidibhaṁgā utpād- sthitibhaṅgāḥ . kasya saṁbandhinaḥ . logassa lokasya . kiṁviśiṣṭasya . poggalajīvappagassa pudgal- jīvātmakasya, pudgalajīvāvityupalakṣaṇaṁ ṣaḍdravyātmakasya . kasmātsakāśāt jāyante . pariṇāmādo pariṇāmāt ekasamayavartino‘rthaparyāyāt . saṁghādādo va bhedādo na kevalamarthaparyāyātsakāśājjāyante jīv- pudgalānāmutpādādayaḥ saṁghātādvā, bhedādvā vyañjanaparyāyādityarthaḥ . tathāhi — dharmādharmākāśakālānāṁ mukhyavr̥ttyaikasamayavartino‘rthaparyāyā ev, jīvapudgalānāmarthaparyāyavyañjanaparyāyāśca . kathamiti cet . dravya — unakā samudāy jisakā 1svapanese svalakṣaṇ hai, vah lok hai; aur jahān̐ jitane ākāśameṁ jīv tathā pudgalakī gati -sthiti nahīṁ hotī, dharma tathā adharma nahīṁ rahate aur kāl nahīṁ vartatā, utanā keval ākāś jisakā sva -panese svalakṣaṇ hai, vah alok hai ..128..
ab, ‘kriyā’ rūp aur ‘bhāv’ rūp aise jo dravyake bhāv haiṁ unakī apekṣāse dravyakā viśeṣ (-bhed) niścit karate haiṁ : —
anvayārtha : — [pudgalajīvātmakasya lokasya ] pudgal -jīvātmak lokake [pariṇāmāt ] pariṇamanase aur [saṁghātāt vā bhedāt ] saṁghāt (milane) aur bhed (pr̥thak hone) se [utpādasthitibhaṁgāḥ ] utpād, dhrauvya aur vyay [jāyante ] hote haiṁ ..129..
utpād, vyay ne dhruvatā jīvapudgalātmak lokane pariṇām dvārā, bhed vā saṁghāt dvārā thāy che. 129
1. svapanese = nijarūpase (ṣaḍdravyasamudāy hī lok hai, arthāt vahī lokakā svatva hai — svarūp hai . isaliye lokake svapanese ṣaṭdravyoṁkā samudāy lokakā svalakṣaṇ hai .)