Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 260 of 513
PDF/HTML Page 293 of 546

 

varṇarasagaṁdhasparśā vidyante pudgalasya sūkṣmāt .
pr̥thivīparyantasya ca śabdaḥ sa pudgalaścitraḥ ..132..

indriyagrāhyāḥ kil sparśarasagandhavarṇāstadviṣayatvāt . te cendriyagrāhyatvavyaktiśakti- vaśāt gr̥hyamāṇā agr̥hyamāṇāśca ā -ekadravyātmakasūkṣmaparyāyātparamāṇoḥ ā -anek- dravyātmakasthūlaparyāyātpr̥thivīskandhācca sakalasyāpi pudgalasyāviśeṣeṇ viśeṣaguṇatven vidyante . te ca mūrtatvādev śeṣadravyāṇāmasaṁbhavantaḥ pudgalamadhigamayanti . śabdasyāpīndriyagrāhyatvād guṇatvaṁ na khalvāśaṁk nīyaṁ, tasya vaicitryaprapaṁcitavaiśvarūpasyāpyanekadravyātmakapudgalaparyāyatvenābhyup- saṁbandhaṁ pratipādayati . davvāṇamamuttāṇaṁ viśuddhajñānadarśanasvabhāvaṁ yatparamātmadravyaṁ tatprabhr̥tīnāmamūrtadravyāṇāṁ saṁbandhino bhavanti . te ke . guṇā amuttā amūrtāḥ guṇāḥ, kevalajñānāday ityarthaḥ . iti mūrtāmūrtaguṇānāṁ lakṣaṇasaṁbandhau jñātavyau ..131.. evaṁ jñānādiviśeṣaguṇabheden dravyabhedo bhavatīti kathanarūpeṇ dvitīy- sthale gāthādvayaṁ gatam . ath mūrtapudgaladravyasya guṇānāvedayativaṇṇarasagaṁdhaphāsā vijjaṁte poggalassa varṇarasagandhasparśā vidyante . kasya . pudgalasya . kathaṁbhūtasya . suhumādo puḍhavīpariyaṁtassa ya ‘‘puḍhavī jalaṁ ca chāyā cauriṁdiyavisayakammaparamāṇū . chavvihabheyaṁ bhaṇiyaṁ poggaladavvaṁ jiṇavarehiṁ’’ .. iti

anvayārtha :[varṇarasagaṁdhasparśāḥ ] varṇa, ras, gaṁdh aur sparśa (-guṇ) [sūkṣmāt ] sūkṣmase lekar [pr̥thvīparyaṁtasya ca ] pr̥thvī paryantake [pudgalasya ] (sarva) pudgalake [vidyante ] hote haiṁ; [citraḥ śabdaḥ ] jo vividh prakārakā śabda hai [saḥ ] vah [pudgal ] pudgal arthāt paudgalik paryāy hai ..132..

ṭīkā :sparśa, ras, gaṁdh aur varṇa indriyagrāhya haiṁ, kyoṁki ve indriyoṁke viṣay haiṁ . ve indriyagrāhyatākī 1vyakti aur śaktike vaśase bhale hī indriyoṁke dvārā grahaṇ kiye jāte hoṁ yā na kiye jāte hoṁ tathāpi ve ekadravyātmak sūkṣmaparyāyarūp paramāṇuse lekar anekadravyātmak sthūlaparyāyarūp pr̥thvīskaṁdh takake samasta pudgalake, aviśeṣatayā viśeṣ guṇoṁke rūpameṁ hote haiṁ; aur unake mūrta honeke kāraṇ hī, (pudgalake atirikta) śeṣ dravyoṁke na honese ve pudgalako batalāte haiṁ .

aisī śaṁkā nahīṁ karanī cāhiye ki śabda bhī indriyagrāhya honese guṇ hogā; kyoṁki vah (śabda) 2vicitratāke dvārā viśvarūpapanā (anekānekaprakārapanā) daraśātā honepar bhī use anekadravyātmak pudgalaparyāyake rūpameṁ svīkār kiyā jātā hai .

260pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-

1. paramāṇu, kārmaṇavargaṇā ityādimeṁ indriyagrāhyatā vyakta nahīṁ hai tathāpi śaktirūpase avaśya hotī hai; isīliye bahutase paramāṇu skaṁdharūp hokar sthūlatā dhāraṇ karake indriyoṁse jñāt hote haiṁ .

2. vicitratā = vividhatā (śabda bhāṣātmak, abhāṣātmak, prāyogik, vaiśrasikaise anek prakārake haiṁ .)