gamyamānatvāt . guṇatve vā, na tāvadamūrtadravyaguṇaḥ śabdaḥ, guṇaguṇinoravibhaktapradeśatvenaikavedan- vedyatvādamūrtadravyasyāpi śravaṇendriyaviṣayatvāpatteḥ . paryāyalakṣaṇenotkhātaguṇalakṣaṇatvānmūrtadravya- guṇo‘pi na bhavati . paryāyalakṣaṇaṁ hi kādācitkatvaṁ, guṇalakṣaṇaṁ tu nityatvam . tataḥ kādācitkatvotkhātanityatvasya na śabdasyāsti guṇatvam . yattu tatra nityatvaṁ tattadārambhak- pudgalānāṁ tadguṇānāṁ ca sparśādīnāmev, na śabdaparyāyasyeti dr̥ḍhataraṁ grāhyam . na ca pudgal- gāthākathitakrameṇ paramāṇulakṣaṇasūkṣmasvarūpādeḥ pr̥thvīskandhalakṣaṇasthūlasvarūpaparyantasya ca . tathāhi — yathānantajñānādicatuṣṭayaṁ viśeṣalakṣaṇabhūtaṁ yathāsaṁbhavaṁ sarvajīveṣu sādhāraṇaṁ tathā varṇādicatuṣṭayaṁ viśeṣ- lakṣaṇabhūtaṁ yathāsaṁbhavaṁ sarvapudgaleṣu sādhāraṇam . yathaiv cānantajñānādicatuṣṭayaṁ muktajīve‘tīndriyajñān- viṣayamanumānagamyamāgamagamyaṁ ca, tathā śuddhaparamāṇudravye varṇādicatuṣṭayamapyatīndriyajñānaviṣayamanumān- gamyamāgamagamyaṁ ca . yathā vānantacatuṣṭayasya saṁsārijīve rāgādisnehanimitten karmabandhavaśādaśuddhatvaṁ bhavati tathā varṇādicatuṣṭayasyāpi snigdharūkṣaguṇanimitten dvi -aṇukādibandhāvasthāyāmaśuddhatvam . yathā vānantajñānādicatuṣṭayasya rāgādisneharahitaśuddhātmadhyānen śuddhatvaṁ bhavati tathā varṇādicatuṣṭayasyāpi snigdhaguṇābhāve bandhane‘sati paramāṇupudgalāvasthāyāṁ śuddhatvamiti . saddo so poggalo yastu śabdaḥ sa
yadi śabdako (paryāy na mānakar) guṇ mānā jāy to vah kyoṁ yogya nahīṁ hai usakā samādhān : —
pratham to, śabda amūrta dravyakā guṇ nahīṁ hai kyoṁki guṇ -guṇīmeṁ abhinna pradeśapanā honese ve (guṇ -guṇī) 1ek vedanase vedya honese amūrta dravyako bhī śravaṇendriyakā viṣayabhūtapanā ā jāyagā .
(dūsare, śabdameṁ) paryāyake lakṣaṇadvārā guṇakā lakṣaṇ utthāpit honese śabda mūrta dravyakā guṇ bhī nahīṁ hai . paryāyakā lakṣaṇ kādācitkapanā (anityapanā) hai, aur guṇakā lakṣaṇ nityapanā hai; isaliye (śabdameṁ) anityapanese nityapaneke utthāpit honese (arthāt śabda kabhī- kabhī hī hotā hai, aur nitya nahīṁ hai, isaliye) śabda vah guṇ nahīṁ hai . jo vahān̐ nityapanā hai vah use (śabdako) utpanna karanevāle pudgaloṁkā aur unake sparśādik guṇoṁkā hī hai, śabdaparyāyakā nahīṁ — isaprakār ati dr̥rḥatāpūrvak grahaṇ karanā cāhiye .
1. ek vedanase vedya = ek jñānase jñāt hone yogya (naiyāyik śabdako ākāśakā guṇ mānate haiṁ kintu yah mānyatā apramāṇ hai . guṇ -guṇīke pradeś abhinna hote haiṁ, isaliye jis indriyase guṇ jñāt hotā hai usīse guṇī -bhī jñāt honā cāhie . śabda karṇendriyase jānā jātā hai, isaliye ākāś bhī karṇendriyase jñāt honā cāhiye . kintu vah to kisī bhī indriyase jñāt hotā nahīṁ hai . isaliye śabda ākāśādi amūrtik dravyoṁkā guṇ nahīṁ hai .)