viśeṣaguṇo hi yugapatsarvadravyāṇāṁ sādhāraṇāvagāhahetutvamākāśasya, sakr̥tsarveṣāṁ gamanapariṇāmināṁ jīvapudgalānāṁ gamanahetutvaṁ dharmasya, sakr̥tsarveṣāṁ sthānapariṇāmināṁ jīvapudgalānāṁ sthānahetutvamadharmasya, aśeṣaśeṣadravyāṇāṁ pratiparyāyaṁ samayavr̥ttihetutvaṁ kālasya, caitanyapariṇāmo jīvasya . evamamūrtānāṁ viśeṣaguṇasaṁkṣepādhigame liṁgam . tatraikakālamev viśeṣaguṇatvādevānyadravyāṇāmasaṁbhavatsadākāśaṁ niścinoti . gatipariṇatasamastajīvapudgalānāmekasamaye sādhāraṇaṁ gamanahetutvaṁ viśeṣaguṇatvādevānyadravyāṇāmasaṁbhavatsaddharmadravyaṁ niścinoti . tathaiv ca sthiti- pariṇatasamastajīvapudgalānāmekasamaye sādhāraṇaṁ sthitihetutvaṁ viśeṣaguṇatvādevānyadravyāṇāmasaṁbhavatsad- dharmadravyaṁ niścinoti . sarvadravyāṇāṁ yugapatparyāyapariṇatihetutvaṁ viśeṣaguṇatvādevānyadravyāṇāmasaṁbhavatsa- tkāladravyaṁ niścinoti . sarvajīvasādhāraṇaṁ sakalavimalakevalajñānadarśanadvayaṁ viśeṣaguṇatvādevānyā- cetanapañcadravyāṇāmasaṁbhavatsacchuddhabuddhaikasvabhāvaṁ paramātmadravyaṁ niścinoti . ayamatrārthaḥ — yadyapi pañca- dravyāṇi jīvasyopakāraṁ kurvanti tathāpi tāni duḥkhakāraṇānyeveti jñātvākṣayānantasukhādikāraṇaṁ
anvayārtha : — [ākāśasyāvagāhaḥ ] ākāśakā avagāh, [dharmadravyasya gamanahetutvaṁ ] dharmadravyakā gamanahetutva [tu punaḥ ] aur [dharmetaradravyasya guṇaḥ ] adharma dravyakā guṇ [sthānakāraṇatā ] sthānakāraṇatā hai . [kālasya ] kālakā guṇ [vartatā syāt ] vartanā hai, [ātmanaḥ guṇaḥ ] ātmākā guṇ [upayogaḥ iti bhaṇitaḥ ] upayog kahā hai . [mūrtiprahīṇānāṁ guṇāḥ hi ] isaprakār amūrta dravyoṁke guṇ [saṁkṣepāt ] saṁkṣepase [jñeyāḥ ] jānanā cāhiye ..133 -134..
ṭīkā : — yugapat sarvadravyoṁke sādhāraṇ avagāhakā hetupanā ākāśakā viśeṣ guṇ hai . ek hī sāth sarva gamanapariṇāmī (gatirūp pariṇamit) jīv -pudgaloṁke gamanakā hetupanā dharmakā viśeṣ guṇ hai . ek hī sāth sarva sthānapariṇāmī (sthitirūp pariṇamit) jīv- pudgaloṁke sthir honekā hetutva sthitikā arthāt sthir honekā nimittapanā adharmakā viśeṣaguṇ hai . (kālake atirikta) śeṣ samasta dravyoṁkī prati -paryāyameṁ samayavr̥ttikā hetupanā (samay- samayakī pariṇatikā nimittatva) kālakā viśeṣ guṇ hai . caitanyapariṇām jīvakā viśeṣ guṇ hai . isaprakār amūrta dravyoṁke viśeṣ guṇoṁkā saṁkṣipta jñān hone par amūrta dravyoṁko jānaneke liṁg (cihna, lakṣaṇ, sādhan) prāpta hote haiṁ; arthāt un -un viśeṣ guṇoṁke dvārā un -un amūrta
264pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-