saṁkhyeyapradeśaprastārarūpatvādadharmasya, sarvavyāpyanantapradeśaprastārarūpatvādākāśasya ca pradeśavattvam . kālāṇostu dravyeṇ pradeśamātratvātparyāyeṇ tu parasparasaṁparkāsaṁbhavādapradeśatvamevāsti . tataḥ kāladravyamapradeśaṁ, śeṣadravyāṇi pradeśavanti ..135..
logālogesu ṇabho dhammādhammehiṁ ādado logo .
dharmādharmayoḥ punaravasthitarūpeṇ lokākāśapramitāsaṁkhyeyapradeśatvam . skandhākārapariṇatapudgalānāṁ tu saṁkhyeyāsaṁkhyeyānantapradeśatvam . kiṁtu pudgalavyākhyāne pradeśaśabden paramāṇavo grāhyā, na ca kṣetra- pradeśāḥ . kasmāt . pudgalānāmanantapradeśakṣetre‘vasthānābhāvāditi . paramāṇorvyaktirūpeṇaikapradeśatvaṁ śaktirūpeṇopacāreṇ bahupradeśatvaṁ ca . ākāśasyānantā iti . ṇatthi pades tti kālassa na santi pradeśā iti kālasya . kasmāt . dravyarūpeṇaikapradeśatvāt, parasparabandhābhāvātparyāyarūpeṇāpīti ..135.. ath tamevārthaṁ draḍhayati —
pradeśoṁke prastārarūp honese adharma pradeśavān hai; aur sarvavyāpī anantapradeśoṁke prastārarūp honese ākāś pradeśavān hai . kālāṇu to dravyase pradeśamātra honese aur paryāyase paraspar saṁparka na honese apradeśī hī hai . isaliye kāladravya apradeśī hai aur śeṣ dravya pradeśavān haiṁ ..135.. ab, yah batalāte haiṁ ki pradeśī aur apradeśī dravya kahān̐ rahate haiṁ : —
anvayārtha : — [nabhaḥ ] ākāś [lokālokayoḥ ] lokālokameṁ hai, [lokaḥ ] lok [dharmādharmābhyām ātataḥ ] dharma aur adharmase vyāpta hai, [śeṣau pratītya ] śeṣ do dravyoṁkā āśray lekar [kālaḥ ] kāl hai, [punaḥ ] aur [śeṣau ] śeṣ do dravya [jīvāḥ pudgalāḥ ] jīv aur pudgal haiṁ ..136..
loke aloke ābh, lok adharma -dharmathī vyāpta che, che śeṣ -āśrit kāḷ, ne jīv -pudgalo te śeṣ che. 136.
268pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-