samayapadārthasya siddhayati sadbhāvaḥ . yadi viśeṣasāmānyāstitve siddhayatastadā ta astitva- mantareṇ na siddhayataḥ kathaṁcidapi ..143..
saṁbhavasthitināśasaṁjñitā arthāḥ dharmāḥ svabhāvā iti yāvat . kasya saṁbandhinaḥ . samayassa samayarūpaparyāyasyotpādakatvāt samayaḥ kālāṇustasya . savvakālaṁ yadyekasmin vartamānasamaye sarvadā tathaiv . es hi kālāṇusabbhāvo eṣaḥ pratyakṣībhūto hi sphu ṭamutpādavyayadhrauvyātmakakālāṇusadbhāv iti . tadyathā — yathā pūrvamekasamayotpādapradhvaṁsādhāreṇāṅgulidravyādidr̥ṣṭānten vartamānasamaye kāladravyasyo- tpādavyayadhrauvyatvaṁ sthāpitaṁ tathā sarvasamayeṣu jñātavyamiti . atra yadyapyatītānantakāle durlabhāyāḥ sarvaprakāropādeyabhūtāyāḥ siddhagateḥ kālalabdhirūpeṇ bahiraṅgasahakārī bhavati kālastathāpi niścayanayen nijaśuddhātmatattvasamyakśraddhānajñānānuṣṭhānasamastaparadravyecchānirodhalakṣaṇatapaścaraṇarūpā yā tu niścayacatu- rvidhārādhanā saiv tatropādānakāraṇaṁ, na ca kālasten kāraṇen sa hey iti bhāvārthaḥ ..143.. sakatā . yahī kālapadārthake sadbhāvakī (astitvakī) siddhi hai; (kyoṁki) yadi viśeṣ astitva aur sāmānya astitva siddha hote haiṁ to ve astitvake binā kisī bhī prakārase siddha nahīṁ hote ..143..
ab, kālapadārthake astitvakī anyathā anupapatti honese (arthāt kāl padārthakā astitva anya kisī prakār nahīṁ ban sakaneke kāraṇ) usakā pradeśamātrapanā siddha karate haiṁ : —
anvayārtha : — [yasya ] jis padārthake [pradeśāḥ ] pradeś [pradeśamātraṁ vā ] athavā ekapradeś bhī [tattvataḥ ] paramārthataḥ [jñātum na saṁti ] jñāt nahīṁ hote, [tam artham ] us padārthako [śūnyaṁ jānīhi ] śūnya jāno — [astitvāt arthāntarabhūtam ] jo ki astitvase arthāntarabhūt (-anya) hai ..144..
te artha jāṇo śūnya kevaḷ — anya je astitvathī. 144.
284pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-