evamākāśapadārthādākālapadārthācca samastairev saṁbhāvitapradeśasadbhāvaiḥ padārthaiḥ samagra ev yaḥ samāptiṁ nīto lokastaṁ khalu tadantaḥpātitve‘pyacintyasvaparaparicchedaśaktisaṁpadā jīv ev jānīte, natvitaraḥ . evaṁ śeṣadravyāṇi jñeyamev, jīvadravyaṁ tu jñeyaṁ jñānaṁ ceti jñān- jñeyavibhāgaḥ . athāsya jīvasya sahajavijr̥mbhitānantajñānaśaktihetuke trisamayāvasthāyitvalakṣaṇe vi bhaviyā taṁ jāṇah sammamāhappaṁ’’ ..144.. evaṁ niścayakālavyākhyānamukhyatvenāṣṭamasthale gāthātrayaṁ gatam . iti pūrvoktaprakāreṇ ‘davvaṁ jīvamajīvaṁ’ ityādyekonaviṁśatigāthābhiḥ sthalāṣṭaken viśeṣ- jñeyādhikāraḥ samāptaḥ .. ataḥ paraṁ śuddhajīvasya dravyabhāvaprāṇaiḥ sah bhedanimittaṁ ‘sapadesehiṁ samaggo’
anvayārtha : — [sapradeśaiḥ arthaiḥ ] sapradeś padārthoṁke dvārā [niṣṭhitaḥ ] samāptiko jānatā hai [jīvaḥ ] vah jīv hai, — [prāṇacatuṣkābhisaṁbaddhaḥ ] jo ki (saṁsār daśāmeṁ) cār prāṇoṁse saṁyukta hai ..145..
ṭīkā : — isaprakār jinheṁ pradeśakā sadbhāv phalit huā hai aise ākāśapadārthase lekar kāl padārtha takake sabhī padārthoṁse samāptiko prāpta jo samasta lok hai use vāstavameṁ, usameṁ 2aṁtaḥpātī honepar bhī, acintya aisī svaparako jānanekī śaktirūp sampadāke dvārā jīv hī jānatā hai, dūsarā koī nahīṁ . isaprakār śeṣ dravya jñey hī haiṁ aur jīvadravya to jñey tathā jñān hai; — isaprakār jñān aur jñeyakā vibhāg hai .
ab, is jīvako, sahajarūpase (svabhāvase hī) pragaṭ anantajñānaśakti jisakā hetu hai aur tīnoṁ kālameṁ avasthāyipanā (ṭikanā) jisakā lakṣaṇ hai aisā, vastukā svarūpabhūt honese
tasu jāṇanāro jīv, prāṇacatuṣkathī saṁyukta je. 145.
288pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-
1prāpta [samagraḥ lokaḥ ] sampūrṇa lok [nityaḥ ] nitya hai, [taṁ ] use [yaḥ jānāti ] jo
1. chah dravyoṁse hī sampūrṇa lok samāpta ho jātā hai, arthāt unake atirikta lokameṁ dūsarā kuch nahīṁ hai .
2. aṁtaḥpātī = andar ā jānevālā; andar samā jānevālā ( – jīv lokake bhītar ā jātā hai .)