yogen nirmukto bhūtvā kevalasvadravyānuvr̥ttiparigrahāt prasiddhaśuddhopayog upayogātmanātmanyev nityaṁ niścalamupayuktastiṣṭhāmi . eṣ me paradravyasaṁyogakāraṇavināśābhyāsaḥ ..159.. ath śarīrādāvapi paradravye mādhyasthaṁ prakaṭayati — ṇāhaṁ deho ṇa maṇo ṇa cev vāṇī ṇa kāraṇaṁ tesiṁ .
kevalajñānāntarbhūtānantaguṇātmakaṁ nijātmānaṁ śuddhadhyānapratipakṣabhūtasamastamanoratharūpacintājālatyāgen dhyāyāmīti śuddhopayogalakṣaṇaṁ jñātavyam ..159.. evaṁ śubhāśubhaśuddhopayogavivaraṇarūpeṇ tr̥tīyasthale gāthātrayaṁ gatam . ath dehamanovacanaviṣaye‘tyantamādhyasthyamudyotayati — ṇāhaṁ deho ṇa maṇo ṇa cev vāṇī nāhaṁ deho na mano na caiv vāṇī . manovacanakāyavyāpārarahitātparamātmadravyādbhinnaṁ yanmanovacanakāyatrayaṁ niścayanayen tannāhaṁ bhavāmi . tataḥ kāraṇāttatpakṣapātaṁ muktvātyantamadhyastho‘smi . ṇa kāraṇaṁ tesiṁ na kāraṇaṁ teṣām . nirvikāraparamāhlādaikalakṣaṇasukhāmr̥tapariṇateryadupādānakāraṇabhūtamātmadravyaṁ tadvilakṣaṇo manovacanakāyānāmupādānakāraṇabhūtaḥ pudgalapiṇḍo na bhavāmi . tataḥ kāraṇāttatpakṣapātaṁ muktvātyanta- madhyastho‘smi . kattā ṇa hi kārayidā aṇumaṁtā ṇev kattīṇaṁ kartā na hi kārayitā anumantā naiv kartr̥̄ṇām . athavā aśubh aisā jo aśuddhopayog usase mukta hokar, mātra svadravyānusār pariṇatiko grahaṇ karanese jisako śuddhopayog siddha huā hai aisā hotā huā, upayogātmā dvārā (upayogarūp nij svarūpase) ātmāmeṁ hī sadā niścalarūpase upayukta rahatā hūn̐ . yah merā paradravyake saṁyogake kāraṇake vināśakā abhyās hai ..159.. ab śarīrādi paradravyake prati bhī madhyasthapanā pragaṭ karate haiṁ : —
anvayārtha : — [ahaṁ na dehaḥ ] maiṁ na deh hūn̐, [na manaḥ ] na man hūn̐, [ca ev ] aur [na vāṇī ] na vāṇī hūn̐; [teṣāṁ kāraṇ na ] unakā kāraṇ nahīṁ hūn̐ [kartā na ] kartā nahīṁ hūn̐, [kārayitā na ] karānevālā nahīṁ hūn̐; [kartr̥ṇāṁ anumantā na ev ] (aur) kartākā anumodak nahīṁ hūn̐ ..160..
huṁ deh nahi, vāṇī na, man nahi, temanuṁ kāraṇ nahīṁ, kartā na, kārayitā na, anumaṁtā hūn̐ kartāno nahīṁ. 160.
308pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-