Pravachansar-Hindi (iso15919 transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 316 of 513
PDF/HTML Page 349 of 546

 

samato dvayadhikaguṇāddhi snigdharūkṣatvādbandha ityutsargaḥ, snigdharūkṣadvayadhikaguṇatvasya hi pariṇāmakatven bandhasādhanatvāt . na khalvekaguṇāt snigdharūkṣatvādbandha ityapavādaḥ, ekaguṇ- snigdharūkṣatvasya hi pariṇamyapariṇāmakatvābhāven bandhasyāsādhanatvāt ..165.. cet . eko dviguṇastiṣṭhati dvitīyo‘pi dviguṇ iti dvau samasaṁkhyānau tiṣṭhatastāvat ek sya vivakṣitadviguṇasya dviguṇādhik tve kr̥ te sati saḥ caturguṇo bhavati śakticatuṣṭayapariṇato bhavati . tasya caturguṇasya pūrvoktadviguṇen sah bandho bhavatīti . tathaiv dvau triśaktiyukto tiṣṭhatastāvat, tatrāpyekasya triguṇaśabdābhidheyasya triśaktiyuktasya paramāṇoḥ śaktidvayamelāpake kr̥te sati pañcaguṇatvaṁ bhavati . ten pañcaguṇen sah pūrvoktatriguṇasya bandho bhavati . evaṁ dvayordvayoḥ snigdhayordvayordvayo rūkṣayordvayordvayoḥ snigdharūkṣayorvā samayoḥ viṣamayośca dviguṇādhik tve sati bandho bhavatītyarthaḥ, kiṁtu viśeṣo‘sti . ādiparihīṇā ādiśabden jalasthānīyaṁ jaghanyasnigdhatvaṁ vālukāsthānīyaṁ jaghanyarūkṣatvaṁ bhaṇyate, tābhyāṁ vihīnā ādiparihīṇā badhyante . kiṁcparamacaitanyapariṇatilakṣaṇaparamātmatattvabhāvanārūpadharmadhyān- śukladhyānabalen yathā jadhanyasnigdhaśaktisthānīye kṣīṇarāgatve sati jadhanyarūkṣaśaktisthānīye kṣīṇadveṣatve ca sati jalavālukayoriv jīvasya bandho na bhavati, tathā pudgalaparamāṇorapi jaghanyasnigdha- rūkṣaśaktiprastāve bandho na bhavatītyabhiprāyaḥ ..165.. ath tamevārthaṁ viśeṣeṇ samarthayati guṇaśabdavācyaśaktidvayayuktasya snigdhaparamāṇoścaturguṇasnigdhen rūkṣeṇ vā samaśabdasaṁjñen tathaiv dvayadhikāḥ ] yadi samānase do adhik aṁśavāle hoṁ to [badhyante hi ] ban̐dhate haiṁ, [ādi parihīnāḥ ] jaghanyāṁśavāle nahīṁ baṁdhate ..165..

ṭīkā :samānase do guṇ (aṁś) adhik snigdhatva yā rūkṣatva ho to baṁdh hotā hai yah utsarga (sāmānya niyam) hai; kyoṁki snigdhatva yā rūkṣatvakī dviguṇādhikatākā honā vah pariṇāmak (pariṇaman karānevālā) honese baṁdhakā kāraṇ hai .

yadi ek guṇ snigdhatva yā rūkṣatva ho to baṁdh nahīṁ hotā yah apavād hai; kyoṁki ek guṇ snigdhatva yā rūkṣatvake 1pariṇamyapariṇāmakatākā abhāv honese baṁdhake kāraṇapanekā abhāv hai ..165..

316pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-

1. pariṇamya = pariṇaman karane yogya . [daś aṁś snigdhatāvālā paramāṇu bārah aṁś rūkṣatāvāle paramāṇuke sāth baṁdhakar skaṁdh banane par, daś aṁś snigdhatāvālā paramāṇu bārah aṁś rūkṣatārūp pariṇamit ho jātā
hai; athavā daś aṁś snigdhatāvālā paramāṇu bārah aṁś snigdhatāvāle paramāṇuke sāth baṁdhakar skaṁdh banane
par, daś aṁś snigdhatāvālā paramāṇu bārah aṁś snigdhatārūp pariṇamit ho jātā hai; isaliye kam
aṁśavālā paramāṇu pariṇamya hai aur do adhik aṁśavālā paramāṇu pariṇāmak hai
. ek aṁś snigdhatā yā rūkṣatāvālā paramāṇu (sāmānya niyamānusār) pariṇāmak to hai hī nahīṁ, kintu jaghanyabhāvameṁ vartit honese
pariṇamya bhī nahīṁ hai
. is prakār jaghanyabhāv baṁdhakā kāraṇ nahīṁ hai .]]