pannasya grahaṇaṁ yasyetyatīndriyajñānamayatvasya pratipattiḥ . na liṁgairindriyairgrāhyatāmāpannasya grahaṇaṁ yasyetīndriyapratyakṣāviṣayatvasya . na liṁgādindriyagamyāddhūmādagneriv grahaṇaṁ yasyetīndriy- pratyakṣapūrvakānumānāviṣayatvasya . na liṁgādev paraiḥ grahaṇaṁ yasyetyanumeyamātratvābhāvasya . na liṁgādev pareṣāṁ grahaṇaṁ yasyetyanumātr̥mātratvābhāvasya . na liṁgātsvabhāven grahaṇaṁ yasyeti pratyakṣajñātr̥tvasya . na liṁgenopayogākhyalakṣaṇen grahaṇaṁ jñeyārthālambanaṁ yasyeti bahirarthālamban- jñānābhāvasya . na liṁgasyopayogākhyalakṣaṇasya grahaṇaṁ svayamāharaṇaṁ yasyetyanāhāryajñānatvasya . na liṁgasyopayogākhyalakṣaṇasya grahaṇaṁ pareṇ haraṇaṁ yasyetyahāryajñānatvasya . na liṁge ‘phāsehi poggalāṇaṁ’ ityādi sūtradvayam . tataḥ paraṁ niścayen dravyabandhakāraṇatvādrāgādipariṇām ev bandha iti kathanamukhyatayā ‘ratto baṁdhadi’ ityādi gāthātrayam . ath bhedabhāvanāmukhyatven ‘bhaṇidā puḍhavī’ ityādi sūtradvayam . tadanantaraṁ jīvo rāgādipariṇāmānāmev kartā, na ca dravyakarmaṇāmiti kathanamukhyatven pratipatti (prāpti, pratipādan) karaneke liye hai . vah isaprakār hai : — (1) grāhak (-jñāyak) jisake liṁgoṁke dvārā arthāt indriyoṁke dvārā grahaṇ (-jānanā) nahīṁ hotā vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā atīndriyajñānamay’ hai is arthakī prāpti hotī hai . (2) grāhya (jñey) jisakā liṁgoṁke dvārā arthāt indriyoṁke dvārā grahaṇ (-jānanā) nahīṁ hotā vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā indriyapratyakṣakā viṣay nahīṁ hai’ is arthakī prāpti hotī hai . (3) jaise dhuṁen̐se agnikā grahaṇ (jñān) hotā hai, usīprakār liṁg dvārā, arthāt indriyagamya (-indriyoṁse jānane yogya cihna) dvārā jisakā grahaṇ nahīṁ hotā vah aliṁgagrahaṇ hai . isaprakār ‘ātmā indriyapratyakṣapūrvak anumānakā viṣay nahīṁ hai’ aise arthakī prāpti hotī hai . (4) dūsaroṁke dvārā – mātra liṁg dvārā hī jisakā grahaṇ nahīṁ hotā vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā anumey mātra (keval anumānase hī jñāt hone yogya) nahīṁ hai’ aise arthakī prāpti hotī hai . (5) jisake liṁgase hī parakā grahaṇ nahīṁ hotā vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā anumātāmātra (keval anumān karanevālā ho) nahīṁ hai’ aise arthakī prāpti hotī hai . (6) jisake liṁgake dvārā nahīṁ kintu svabhāvake dvārā grahaṇ hotā hai vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā pratyakṣa jñātā hai’ aise arthakī prāpti hotī hai . (7) jisake liṁg dvārā arthāt upayoganāmak lakṣaṇ dvārā grahaṇ nahīṁ hai arthāt jñey padārthoṁkā ālamban nahīṁ hai, vah aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmāke bāhya padārthoṁkā ālambanavālā jñān nahīṁ hai’ aise arthakī prāpti hotī hai . (8) jo liṁgako arthāt upayog nāmak lakṣaṇako grahaṇ nahīṁ karatā arthāt svayaṁ (kahīṁ bāharase) nahīṁ lātā so aliṁgagrahaṇ hai; isaprakār ‘ātmā jo kahīṁse nahīṁ lāyā jātā aise jñānavālā hai’ aise arthakī prāpti hotī hai . (9) jise liṁgakā arthāt upayoganāmak lakṣaṇakā grahaṇ arthāt parase haraṇ
326pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-