dvividhastāvatpariṇāmaḥ, paradravyapravr̥ttaḥ svadravyapravr̥ttaśca . tatra paradravyapravr̥ttaḥ parop- raktatvādviśiṣṭapariṇāmaḥ, svadravyapravr̥ttastu parānuparaktatvādaviśiṣṭapariṇāmaḥ . tatroktau dvau viśiṣṭapariṇāmasya viśeṣau, śubhapariṇāmo‘śubhapariṇāmaśca . tatra puṇyapudgalabandhakāraṇātvāt śubhapariṇāmaḥ puṇyaṁ, pāpapudgalabandhakāraṇatvādaśubhapariṇāmaḥ pāpam . aviśiṣṭapariṇāmasya tu śuddhatvenaikatvānnāsti viśeṣaḥ . sa kāle saṁsāraduḥkhahetukarmapudgalakṣayakāraṇatvātsaṁsār- duḥkhahetukarmapudgalakṣayātmako mokṣa ev ..181.. dravyapuṇyabandhakāraṇatvācchubhapariṇāmaḥ puṇyaṁ bhaṇyate . asuho pāvaṁ ti bhaṇidaṁ dravyapāpabandhakāraṇatvād- śubhapariṇāmaḥ pāpaṁ bhaṇyate . keṣu viṣayeṣu yo‘sau śubhāśubhapariṇāmaḥ . aṇṇesu nijaśuddhātmanaḥ sakāśādanyeṣu śubhāśubhabahirdravyeṣu . pariṇāmo ṇaṇṇagado pariṇāmo nānyagato‘nanyagataḥ svasvarūpastha ityarthaṁḥ . sa itthaṁbhūtaḥ śuddhopayogalakṣaṇaḥ pariṇāmaḥ dukkhakkhayakāraṇaṁ duḥkhakṣayakāraṇaṁ duḥkhakṣayābhidhān- mokṣasya kāraṇaṁ bhaṇido bhaṇitaḥ . kva bhaṇitaḥ . samaye paramāgame labdhikāle vā . kiṁc, mithyādr̥ṣṭisāsādanamiśraguṇasthānatraye tāratamyenāśubhapariṇāmo bhavatīti pūrvaṁ bhaṇitamāste, avirat- deśaviratapramattasaṁyatasaṁjñaguṇasthānatraye tāratamyen śubhapariṇāmaśca bhaṇitaḥ, apramattādikṣīṇakaṣāyāntaguṇ- sthāneṣu tāratamyen śuddhopayogo‘pi bhaṇitaḥ . nayavivakṣāyāṁ mithyādr̥ṣṭayādikṣīṇak ṣāyāntaguṇasthāneṣu
anvayārtha : — [anyeṣu ] parake prati [śubh pariṇāmaḥ ] śubh pariṇām [puṇyam ] puṇya hai, aur [aśubhaḥ ] aśubh pariṇām [pāpam ] pāp hai, [iti bhaṇitam ] aisā kahā hai; [ananyagataḥ pariṇāmaḥ ] jo dūsareke prati pravartamān nahīṁ hai aisā pariṇām [samaye ] samay par [duḥkhakṣayakāraṇam ] duḥkhakṣayakā kāraṇ hai ..181..
ṭīkā : — pratham to pariṇām do prakārakā hai — paradravyapravr̥tta (paradravyake prati pravartamān) aur svadravyapravr̥tta . inameṁse paradravyapravr̥ttapariṇām parake dvārā uparakta (-parake nimittase vikārī) honese viśiṣṭa pariṇām hai aur svadravyapravr̥tta pariṇām parake dvārā uparakta na honese aviśiṣṭa pariṇām hai . usameṁ viśiṣṭa pariṇāmake pūrvokta do bhed haiṁ – śubhapariṇām aur aśubh pariṇām . unameṁ puṇyarūp pudgalake baṁdhakā kāraṇ honese śubhapariṇām puṇya hai aur pāparūp pudgalake baṁdhakā kāraṇ honese aśubh pariṇām pāp hai . aviśiṣṭa pariṇām to śuddha honese ek hai isaliye usake bhed nahīṁ haiṁ . vah (aviśiṣṭa pariṇām) yathākāl saṁsāraduḥkhake hetubhūt karmapudgalake kṣayakā kāraṇ honese saṁsāraduḥkhakā hetubhūt karmapudgalakā kṣayasvarūp mokṣa hī hai .
340pravacanasār[ bhagavānaśrīkuṁdakuṁd-